Harley's Vintage, Llangollen. Cultural Detour Part 1.

 

 

 

Note: I actually visited back in August but on reflection

feel that it's worth posting a short blog.



'Vintage' and 'boutique' certainly seems to be in vogue in Wales at the moment and on a recent visit to Llangollen  I 'stumbled' in a psycho-geographical sense upon this little gem of a shop. Llangollen certainly suits a psycho-geographical wander. It's the kind of place you can explore, there are some great antique shops along the side streets from the Hand Hotel. The River Dee is stunning. The bridge one of the Seven Wonders of Wales. Dinas Bran if you get up there - a castle of Welsh build.

http://www.visitbritainblog.com/blog/2011/04/14/the-seven-wonders-of-wales/

Harley's Vintage is just down by the bridge near the Corn Exchange.

In the back of my mind I was actually thinking "I might just find a jacket" and so wandered into Harley's. First impression - what a lovely welcoming shop. In we go. The Welsh word is "sbrotian", you just have a look-see. It's only a small shop so you get a feel for what's what pretty quickly and I just checked out the jackets.

The staff (mother and daughter, Welsh speaking) engaged easily, in fact they charmed and put me at ease. The Harris Tweed jacket was a perfect fit. They said I "looked like Richard Gere in it". Not sure about that, but it did make me laugh, actually what a great line. Funny. Usable on social media even if we all know its not true. I guess the point is that sometimes you do need a 2nd opinion on things and the ladies (of Llangollen) did a great job in this respect. Happy customer.

 



Once I put comments up on Facebook it was obvious that a lot of folk who commented were already aware of Harley's.

https://www.facebook.com/harleyvintage/photos_stream

https://twitter.com/HarleyVintage

http://www.harleyvintage.co.uk/

Lucy Worsley & Roy Stong and some cultural detours

 

 

"You can't take the Punk out of the Welsh"

The recent BBC 4 programme where Lucy Worsley interviewed Roy Strong was compulsive viewing. For anyone who has read The Roy Strong Diaries 1967-1987 (1997, Weidendeld &Nicolson), he does come across as the swashbuckling pioneer of the museum and galleries world - kicking out the dust, introducing colour to TV and making museums and galleries what they are today - essential viewing / visiting.

http://www.bbc.co.uk/iplayer/episode/b067fm60/when-lucy-met-roy-sir-roy-strong-at-80

His Royalist sympathies certainly grate a little for us Cymry Cymraeg, but otherwise you have this character who is totally inspiring, with great dress sense and still with a good mop of hair at the good old age of 80 (lucky fellow). During the course of the interview he did draw his sword with a broad swish at the dumbing down of BBC programmes and I laughed at the thought, you know .....what if Strong spoke Welsh, what if he had to suffer what we suffer here in Welsh Wales, what if he actually got to hear "Taro Tarw Tomo"? (I say no more)

It was that thought really, in the sense that I broadly agreed with Strong and the fact that I had just recently read Is-Deitlau yn Unig by Emyr Glyn Williams that got me thinking about the current state of Welsh Language Culture (Welsh Media more specifically). My point being, we have no BBC 4 equivalent and we certainly have no BBC6Music equivalent yn Gymraeg, therefore the bad things tend to grate more. Normally you just flick channels, things like Big Brother or Eastenders don't really get me worked up (because I have a choice of something else) same with Steve Wright in the Afternoon - it's not going to happen while we have Radcliffe and Maconie.

I spend endless nights unable to watch Welsh TV, one night after the other, same with radio .... deprived of culture. I am reminded constantly of Weller's lyric "The people want what the people get". The Ramones turned "dumb" into an Art form, the Welsh have young farmers cross-dressing on prime-time TV, funny as that may sound, I do think that we have a serious cultural issue  (issues) going on here.

 

 

http://www.gomer.co.uk/index.php/welsh-slider/welsh-new-books-from-gomer/is-deitlau-n-unig.html

Emyr Glyn Williams in his excellent book on subtitled films (the first of its kind in Welsh) raises another question and touches on Weller indirectly. He suggests that that fate of S4C was not purely sealed by poor captaincy but that the audience voiced no real aspirations and therefore also sealed the fate ........

He certainly has a point. I reviewed his book this week for my weekly column in the Herald Gymraeg (Daily Post every Wednesday) and decided to give it a straight  / good review and not to get into any of the cultural politics. I did however suggest that some of those points might be raised in next week's column (2nd September) .......

On a more personal thought:

The decision by S4C not to commission a second series of the archaeology programme 'Olion' prompted me to write a previous column suggesting that people should write in to S4C if they felt strongly enough that we should have archaeology programmes (in Welsh). I have no idea how many responded.

I certainly heard no more. No response. No feedbck. No anything. Again a song lyric came to mind, this time by David R Edwards (Datblygu)

"Mae byw yng Nghymru fel gwylio paent yn sychu", 

which translates as, "Living in Wales is like watching paint dry". David R Edwards like Dylan Thomas or R.S Thomas is of course a cracked-mirror reflecting Wales and it's weird little habits and by-ways straight back at us. It makes for great poetry. At times it makes us laugh and cry but at other times it also reminds us. It reminds us that we are responsible, we have a cultural responsibility.......

I end with this thought, what then would Roy Strong (if he were a Welsh speaker) make of it all .....

Adolygiad 'Is-Deitlau yn Unig', Herald Gymraeg 26 Awst 2015

 

Ar adegau, fe all y golofn hon ymddangos fel colofn adolygu llyfrau. Yn ddiweddar cafwyd adolygiadau o ‘Ffarwel i Freiburg, Crwydriadau cynnar T. H. Parry-Williams’, Angharad Price (2013, Gomer), ‘Pam Na Fu Cymru, Methiant Cenedlaetholdeb Cymraeg’, Simon Brooks (2014, Gwasg Prifysgol Cymru) ac ‘Ancient Siluria, it’s old stones and ceremonial sites’, Dewi Bowen, (1992, Llanerch Publishers).

Y ddolen gyswllt, yw fod yr holl lyfrau yma yn ehangu’r diwredd ddiwylliannol Gymraeg neu Gymreig. Y geiriau ddefnyddiais ar gyfer llyfrau Angharad a Simon yw eu bod yn “gymwynas a’r genedl” o ran y ffaith fod y drafodaeth, yr hanes, y wybodaeth yn bodoli – a hynny yn Gymraeg. A dyma felly lyfr arall i’w ychwanegu at y rhestr, ‘Is-Deitlau’n Unig’ gan Emyr Glyn Williams (2015, Gomer).

Dyma chi lyfr sydd yn gwneud yn union beth sydd yn cael ei ddweud ar y tin bwyd, neu i fod yn fanwl gywir wrth drafod llyfrau, yr hyn sydd yn cael ei ddatgan yn y broliant ar gefn y clawr gan fod Emyr Glyn Williams yn ein tywys ar daith bersonol i fyd y ffilm dramor (sef personol iddo fo hynny yw). Yn ogystal mae elfennau hunangofiannol i’r llyfr  a’r hyn sydd yn cael ei ddisgrifio fel galwad i’r gad.

Er mwyn gwneud cyfiawnder a chynnwys y llyfr, mae’r ‘galwadau i’r gad’ yn mynd i gael eu trafod rhywbryd eto yng ngholofnau’r Herald, efallai hyd yn oed yr wythnos nesa, ond am y tro beth am ganolbwyntio ar y cynnwys, sef y ffilmiau dramor hynny gyda is-deitlau. Yr hyn mae Emyr yn ei wneud, ac yn ei gyflawni am y tro cyntaf dybiwn i, yw rhoi ystyriaeth a thriniaeth fanwl a feistrolgar o ffilmiau dramor drwy gyfrwng llyfr drwy gyfrwng y Gymraeg.

Cawn bennod gyfan mwy neu lai ar gyfer trin a thrafod y ffilm Katzelmacher (1969) gan y cyfarwyddwr Almaeneg Rainer Werner Fassbinder, ac yma cawn gipolwg ar natur yr awdur, sef rhywun sydd wedi ymdrochi yn y byd ffilmiau is-deitlog yn y rhan ddyfna o’r pwll. Sawl gwaith yn ystod y llyfr mae Emyr yn datgelu fod hyn yn fwy na diddordeb mewn ffilmiau dramor – mae hyn i bob pwrpas yn obsesiwn. Wrth gyfiawnhau Katzelmacher fel ei  hoff ffilm erioed mae Emyr yn datgan ei fod yn uniaethu mwy a’r ffilm yma nac y mae gyda cerddoriaeth y Velvet Underground, Suicide neu New Order, sydd yn dddweud mawr gan rhywun da ni yn ei adnabod fel un sydd wedi rhedeg label recordio Ankst dros yr ugain mlynedd ddwetha.

Ond dadl Emyr drwy gydol y llyfr yw fod diwylliant ffilmiau / sinema (dramor) yn ffurf o gelf sydd yn fwy gwerthfawr i ni (sef y gynulleidfa) o ran ymdrin a deall bywyd, deall y byd go iawn, y ‘realiti’ sydd mor bwysig i gynifer o’r cyfarwyddwyr mae Emyr yn eu trafod. Nid adloniant sydd yn hawlio sylw’r awdur, ond rhywbeth llawer mwy – dyma ei argraff gyntaf o Katzelmacher, “Roedd darganfod y ffilm hon yn brofiad corfforol i mi, fel cwympo mewn cariad, a phrydferthwch y lluniau yn fy llorio yn llwyr”.

Felly, ydi mae’r daith dywys yn un bersonol iawn o safbwynt Emyr, ond dydi hynny ddim yn peri unrhyw broblem i’r darllennydd. Os unrhywbeth mae llais Emyr drwy’r gyfrol fel cael mynd am dro i’r sinema hefo Mark Kermode – fo di’r cyfieithydd os mynnwch yn taflu goleuni ar y cynnwys sydd ar adegau yn ddwys ac anealladwy.

Pa lyfr arall sydd yn mynd i drafod ffilm fel The Idiots gan Lars von Trier yn Gymraeg. A dyma pam fod y gyfrol yma yn gymwynas arall a’r genedl – yn addysg ac yn ysbrydoli (ac yn ddarllenadwy) - Popeth yn Gymraeg.

Some thoughts on Is-Deitlau yn Unig

I have just finished writing a review of this superb book by Emyr Glyn Williams for my column in next week's Herald Gymraeg (Daily Post, 26th August)
The Herald  review will be a pretty straight one about the cultural value of this book - the first time a Welsh language writer has discussed at length those subtitled films we call 'Foreign Films'. This very fact means that Emyr has contributed another piece of the jigsaw to the Welsh cultural landscape - which is an on-going 'mission' that many of us have been involved with over the years. (Emyr like many of us from our generation has been involved over the years in the alternative Welsh music scene - he runs Ankst Records)
I won't do a review here and now so as not to subvert the Herald piece next week. Neither will I discuss many of the very valid cultural points that Emyr raises in the book about the state of Welsh culture. Needless to say his assessment of S4C and the hilarious analogy used is something that deserves further attention, as are the Welsh obsessions of history, literature and poetry ........(discuss) .......
So many points are raised by Emyr, that I am tempted to do a follow up piece for the Herald in two weeks time and just concentrate on the cultural points raised.

In the meantime Emyr Glyn Williams will be my guest on MonFM next Monday (24th August) between 2 and 4pm when we can discuss the book at length and Emyr can select some of his top tunes, favourite albums / artists etc
I suspect that there will be a Gorky's track in there somewhere and probably Faust ...... you can listen live on www.monfm.net

http://ankst.co.uk/en/

Diwrnod Agored Llys Rhosyr, Herald Gymraeg 19 Awst 2015.

 

 

Yng nghyfrol XXXIII, 1999, ‘Studia Celtica’ cawn adroddiad Neil Johnstone o’r gwaith cloddio archaeolegol ar safle Llys Rhosyr, Niwbwrch. Dyma’r unig ‘lys’, sydd yn perthyn yn bennaf i gyfnod Llywelyn ap Gruffydd, sydd “ar agor” ac i’w weld heddiw yng ngogledd Cymru.

‘Cae Llys’ oedd yr enw ar lafar yn lleol ar y cae yma, a than y 1990au a gwaith cloddio Johnstone ac Ymddiriedolaeth Archaeolegol Gwynedd doedd neb yn hollol siwr lle yn union roedd y llys. Cyfeiriodd Henry Rowlands yn y 1720au at y safle yn ei lyfr ‘Mona Antiqua Restaurata’ gan awgrymu fod olion i’w gweld o dan y cae ond yn sicr doedd dim sylw pellach yn cael ei roi i’r safle yn ystod rhan helaeth o’r Ugeinfed Ganrif.

Byddaf yn tynnu coes weithiau fod yr enw ‘Cae Llys’ wedi bod yn ben-llinyn eitha addawol (os nad gola llachar yn fflachio) o ran dewis Johnstone o pa gae yn Niwbwrch i ddechrau cloddio, ond heb os, gwaith Neil Johnston ar y prosiect ‘Llys a Maerdref’, a wedyn ei ddarganfyddiad o lys arall yn Nhy’n y Mwd, Abergwyngregyn sydd yn gyfrifol am ddod a’r safleoedd pwysig yma i sylw’r Genedl.

Bellach, mae modd gweld Llys Rhosyr wedi ei “ail greu” yn Sain Ffagan, ond mewn cae ddigon di-nod i’r de-orllewin o Eglwys Sant Pedr mae’r archaeoleg go iawn. Y stori wrthgwrs, yw fod storm fawr 1332 wedi cuddio’r safle, neu rhan o’r safle,  gyda tywod gan sicrhau fod mwy o olion wedi goroesi yn Rhosyr na welwyd er engraifft yn Abergwyngregyn.

Yn dilyn cwymp Llywelyn ym 1282, mae Edward I yn rhoi y tir i’w wraig Eleanor ac wrthgwrs yn sgil gwrthryfel Madog ap Llywelyn ym 1294 mae poblogaeth Llanfaes yn eu tro yn cael eu symud i Niwbwrch. Mae adroddiad arall fod Isabella, gwraig Edward II yn cael y tir ym 1309 a chawn gofnod arall o 1352 sydd yn son am rai o’r adeiladau sydd yn dal mewn defnydd. Ond y gwir amdani yw fod y cyfnod y ‘llys’ drosodd erbyn dechrau’r 14eg ganrif.

 

Heddiw, mae croeso i unrhywun alw heibio Llys Rhosyr, ond cwestiwn da faint sydd yn trafferthu? Saif y safle ar ochr y ffordd i Llanddwyn, felly mae’r miloedd yn anelu am lan-y-mor ac yn gwybio heibio heb werthfawrogi arwyddocad y lle. Felly, rhaid canmol Cadw am drefnu Diwrnod Agored yma ar 21ain Gorffennaf, ac unwaith eto rhaid cydnabod ymroddiad Adele Thackray o Cadw i’r fenter; Adele sydd yn bennaf gyfrifol am roi safle Segontium “yn ol ar y map” yn ddiweddar.

 

Yr hyn sydd yn braf am ddyddiau agored o’r fath yw fod yma gyfle i siarad a sgwrsio hefo’r cyhoedd a chalonogol oedd cyfarfod pobl o bob rhan o Sir Fon oedd wedi mynychu’r gweithgareddau. Erbyn hyn rwyf yn dechrau dod i adnabod rhai o’r ymwelwyr (lleol) cyson – mae nhw di bod i’n gweld ni ym Mryn Celli Ddu a Barclodiad y Gawres – dyma chi’r dilwynwyr brwd – y “grwpis archaeoleg” !

 



 

Bachwyd ar y cyfle i ymweld ag Eglwys Sant Pedr, a mawr yw ein diolch i Norman Evans, y ceidwad, am ddod draw gyda’r goriad yn arbennig ar ein cyfer. Ysgrifennais hanes ymweliad i’r eglwys yng nghwmni Norman llynedd ar gyfer yr Herald, a dyma ryfeddu unwaith eto ar ei frwdfrydedd a’i wybodaeth am yr eglwys.

 

 

Y  tro yma roedd criw go dda o archaeolegwyr ymhlith yr ymwelwyr i’r eglwys – pawb yn amlwg yn bachu’r cyfle i gael gweld tu mewn i’r eglwys. Yn eu plith roedd Aimee Pritchard, sydd wedi arbenigo yn y cyfnod canol oesol cynnar, ac ei barn hi oedd fod y fedyddfaen yn dyddio i oddeutu 1050 oed Crist – dipyn cynharach na’r farn draddodiadol.

 

 

Roedd Aimee hefyd o’r farn fod dylanwad Llychlynaidd i’r y fedyddfaen a chafwyd chwarter awr hynod ddifyr yn trafod ac astudio nodweddion y fedyddfaen cyn crywdro o amgylch gweddill yr eglwys. O ran nodweddion hynafol mae hon yn eglwys werth ei hymweld a hi.

 

Er i mi ddatgan yn fy erthygl balenorol mai hon yw egwlys hiraf Ynys Mon roedd ambell un ymhlith y criw archaeoleg yn amheus, un yn meddwl fod Llanfechell yn hirach. Efallai gall ddarllenwyr yr Herald ar Ynys Mon gadarnhau hyn. Chwerthais wrth feddwl, siwr fod pawb yn honni ffaith o’r fath os oes estyniad i’w heglwys!

 

Ar ol i n i orffen gyda’r fedyddfaen, fy nhro i oedd hi wedyn i sicrhau fod pawb yn sylwi ar y ffenestr ddwyreiniol fendigedig a gynlluniwyd gan Henry Ellis Wooldridge – un o ddisgyblion Edward Burne-Jones. A wyddoch chi be, wrth ail-ymweld a Sant Pedr, rhyfeddais eto pam mor wirioneddol fendigedig yw’r ffenestr hon. Efallai fod yr Haul allan yn disgleirio dros y rhan yma o Fon ond roedd y lliwiau yn llawer mwy trawiadol nac i mi sylweddoli yn ystod fy ymweliad blwyddyn yn ol.

 

Dyna efallai un o rinweddau mwyaf amlwg y ffenestri ‘Cyn-Raffaelaidd’, mae nhw mor lliwgar, ac eto yn cadw rhyw ddiniweidrwydd a symylrwydd i’r ‘cartwns’. Syndod felly na chafodd Wooldridge fwy o sylw, yn sicr mae’n syndod nad yw ei enw yn llawer mwy cyfarwydd erbyn heddiw?

Nodweddd amlycaf, ac efallai llai cyffredin, y ffenestr hon yw fod y ‘cartwns’ yn dehongli golygfeydd o’r Hen Destament, yn eu plith Jonah a’r Morfil, Abraham ac Issac a Samuel a’r deml. Os bydd cyfle ewch draw am Llys Rhosyr a Sant Pedr, chewch chi ddim eich siomi – dyma rai o drysorau Ynys Mon.

Ancient Siluria, its old stones and ceremonial sites, Herald Gymraeg 12 Awst 2015

Pa bynnag dda mae rhywun yn meddwl eu bod yn adnabod Cymru, neu fod rhywun yn meddwl eu bod yn gyfarwydd a’r cymeriadau diddorol yna sydd i’w cael ar lawr gwlad, y gwir amdani yw fod o hyd rhywbeth newydd i’w ddarganfod a’i ddysgu. A fel mae pethau yn y wlad fach hynod yma, mae’r pethau yma yn tueddu i ddigwydd yn anisgwyl ac ar lonydd troellog, di-arffordd.

Mae’r stori yn dechrau blwyddyn yn ol. Fel cymaint, roeddwn wedi mynychu’r Steddfod yn Llanelli, a wedi cymeryd mantais o’r cyfle i grwydro ychydig a phenderfyais mynd draw i weld maenhir ‘Sampson’s Jack’, ger Llanrhidian ar Benrhyn Gwyr. Nid dyma oedd y tro cyntaf i mi fynd draw i weld y garreg ond wrth son wrth ffrindiau ar Gwyr fy mod yn yr ardal, dyma gael cyngor ganddynt y byddai’n beth da mynd a gwr o’r enw Dewi Bowen hefo fi, gan ei fod “yn gwybod popeth am yr hen feini hirion”.

Digwydd bod, doedd dim amser gennyf i gyfarfod a Dewi llynedd gwaetha’r modd, ond o’r diwedd dyma ei gyfarfod yn ddiweddar a dyma gael copi o’i lyfr ‘Ancient Siluria its old stones and ceremonial sites’  wedi ei gyhoeddi gan wasg Llanerch.

Fe ddisgrifiwyd ei lyfr fel un am ‘Ley-lines’ gan un o’n ffrindiau cyffredin, ond mae hyn yn rhoi camargraff llwyr o’r llyfr go iawn. Dyma chi lyfr o nodiadau a lluniau inc gan Dewi, sydd yn edrych ar feinihirion, cromlechi a charneddau yn ardal y Cymmoedd yn ne Cymru – mwy neu lai popeth i’r dwyrain o Benrhyn Gwyr hyd at y ffin a Lloegr.

Fel un o ardal Abertawe, ddigon naturiol fod Dewi yn rhoi sylw teg, os nad pwyslais pendant, ar bwysigrwydd henebion Penrhyn Gwyr. Cawn olwg ar y nifer sylweddol o feinihirion ar Gwyr, Sampson’s Jack yn eu plith, a mae Dewi yn awgrymu fod arwyddocad iddynt gan fod nifer yn sefyll ar yr un llinell, (Da ni yn ol at y ley-lines ’ma eto).

Yr hyn sydd yn braf am gwrwydro llwybrau Gwyr yw fod y dirwedd yn dal i deimlo yn eitha cyntefig, rhaid dilyn ffyrdd cul a llwybrau cyfyng. Does dim arwyddion yma ar gyfer henebion, rhaid wrth fap OS a pharodrwydd i gael sgidia mwdlyd cyn ddiwedd eich taith. Awgrymaf fod awyrgylch di-arffordd Gwyr yn ychwanegu at y pleser o ddarganfod yr henebion hynod yma.

Cofiwch, di hyn ddim mor wir yn yr Haf, gan fod yr ymwelwyr a’u carafannau yn trawsffurfio’r dirwedd yma i un neidr hir o draffig yn ymestyn o Aberetawe i Rhosili. Ewch yn yr Hydref a mwynhewch y llonyddwch.

Safle sydd ar fy rhestr o lefydd i ymweld mor fuan a phosib yw’r ‘Saith Maen, ger Craig y Nos. Awgrym Dewi yma, yw fod y rhes gerrig ar linell a’r ser ‘Pleiades’, ddigon posib, rhaid mi aros yno dros nos felly. Go iawn, ychydig rydym yn ei ddeall am arwyddocad y rhesi cerrig yma sydd yn dyddio o’r Oes Efydd.

Onibai fy mod wedi cyfarfod yr awdur Dewi Bowen ychydig wythnosau yn ol, a fod dyddiad 1992 i’r cyhoeddiad byddwn yn taeru fod hwn yn lyfr hynafol. Atgoffir rhywun o gyheoddiad ar ddiwedd y bedwaredd ganrif ar bymtheg pan roedd ‘hynafiaethwyr’ wrthi yn cyhoeddi a damcaniaethu.

Dyma’r math o lyfr fyddai rhywun yn ei ‘ddarganfod; wrth chwilota yn Siop Lyfrau Booth’s yn Gelligandryll.

Yr hyn sydd yn galonogol, yw fod awduron annibynnol fel Dewi Bowen wrthi yn dod a’r safleoedd llai amlwg yma i sylw ehangach. Dyma chi lyfr bach diddorol sydd yn haeddu bod yng nghasgliad unrhyw grwydryn Mapiau OS a llwybrau di-arffordd.

Hoff Le ym Maldwyn Rhys Mwyn, Herald Gymraeg 5 Awst 2105

 Rhaid mi ddweud Castell Dolforwyn, ger Abermiwl,  a adeiladwyd gan Llywelyn ap Gruffydd ym 1273. Nid yn unig fod hwn yn un o gestyll tywysogion Gwynedd, sydd yn rhy aml yn cael eu hanwybyddu ganddom ni fel cenedl, (a does dim esgus am hyn) ond fe godwyd y gastell yn yr un ysbryd a mae rhywun yn codi dau fys ar ei elyn.

Wedi ei godi o fewn tafliad carreg i gastell  a thref Seisnig Hari III yn Nhrefaldwyn, dyma herio uniongyrchol gan Llywelyn ap Gruffydd wrth iddo anwybyddu gorchymyn y Sais i atal y gwaith adeiladu.

Heddiw ceir yma lecyn hyfryd uwch ddyffryn Afon Hafren i fyfyrio ar hanes cythryblus y cyfnod yma ar ddiwedd y 13eg ganrif. Diolch i waith yr archaeolegydd Butler mae rhan helaeth o’r safle wedi ei glirio a mae modd gwerthfawrogi cynllun y castell yma gyda’i dri twr, un crwn, un sgwar ac un nodweddiadol Gymreig, siap D.

 

Adolygiad Gwyl Arall, Herald Gymraeg 5 Awst 2015

Mae Gwyl Arall yng Nghaernarfon wedi datblygu i fod yn un o ‘berlau bach' yr Haf. Mae modd disgrifio hon fel gwyl ‘hamddenol’ sydd yn gweddu i dref hynafol y Cofis, lle mae’r digwyddiadau i gyd yn weddol fach ac agos at y gynulleidfa a wedi eu lleoli mewn corneli diddorol o fewn hen furiau’r Dre.

Eleni, cafwyd un o’r perfformiadau gorau ers amser gan Geraint Jarman, a hynny yn y castell. Os yw’n wir fod Jarman bellach yn 70oed roedd hwn yn berfformiad o’r safon ucha, yn sicr doedd Jarman ddim yn edrych mwy na 50, yn dal yn dena, yn dal hefo’i sbectol dywyll. Rhaid canmol cyfraniad arbenig Meilyr Gwynedd o’r Big Leaves / Sibrydion ar y gitar a genod Jarman ar y lleisiau cefndir.

Yn ol ym 1979 y gwelais Jarman gyntaf, a hynny yng Ngwyl Werin Dolgellau. Roedd hwn yn gyngerdd pwysig iawn i mi gan fod Jarman wedi profi y noson honno fod grwpiau Cymraeg yn gallu bod cystal a’r grwpiau Saesneg roeddwn yn eu dilyn ar y pryd.

Yr unig siom gyda perfformiad Jarman yng Ngwyl Arall, oedd fod y gan orau gennyf, ‘Ethiopia Newydd’, wedi methu cydio am rhyw reswm, fe gollwyd nerth a deinameg y gan, tra fod caneuon fel ‘Rhywbeth Bach yn Poeni Pawb’ wedi swnio yn well na’r record wreiddiol.

Mwynheais yn fawr iawn sgwrs Annie Williams, ‘Gweini’, oedd yn herio ystradebau bywyd morwynion mewn rhaglenni fel Downtown Abbey ac yn cyflwyno fersiwn llawer mwy brawychus a chaled o fywyd merched ifanc o Fon aeth i weini yn ystod ail hanner y bedwaredd ganrif ar bymtheg.

Profodd grwpiau ifanc fel Candelas a’r Reu fod talent aruthrol allan yna ymhlith y genhedlaeth nesa o gerddorion Cymraeg. Yn sicr roedd sglein ar safon cerddorol Candelas a’u hyder ar lwyfan a diddorol oedd gwylio’r gynulleidfa ifanc (iawn) yn ymateb iddynt. O’r tu allan fe ddywedwn fod y ‘tiwns’ gora yn cael yr ymateb gora ac ella fod gwers iddynt yma gan Jarman – does dim o’i le gyda alawon cofiadwy.

Fe ofynnodd un o’r trefnwyr os oeddwn yn “adolygu’r noson” gyda’r Reu a’r broblem fawr hefo rhywbeth fel hyn yw fy mod yn ffrindiau hefo rhieni’r gitarydd. Mae’r gan ‘Diweddglo’ gan Y Reu yn un o’r caneuon gorau i ymddangos yn ystod 2014, fy nghyngor fyddai sgwennu mwy fel hyn, eto dilynwch esiampl Jarman.

Ond wrth feddwl ymhellach am hyn, mae wir angen mwy o adolygiadau ar y Byd Pop Cymraeg, os nad ar y Byd Diwylliannol Cymraeg yn gyffredinol. Nid ‘beirniadaeth’ o reidrwydd yw adolygiad, ond mae beirniadaeth adeiladol a thrafodaeth aeddfed yn fodd i godi safonnau. Mae diffyg mynegi barn yn y Gymraeg yn broblem fawr dybiwn i.

Sgwrs arall hynod ddiddorol oedd yr hyn rhwng Simon Brooks a Daniel G Williams. Os deallais yn iawn, roedd Brooks yn dadlau fod angen ceidwadaeth diwylliannol os am gadw’r Gymraeg yn fyw. Fe ddywedodd rhywun wrthyf dros y penwythnos mai dyna yn union oedd yn digwydd yng Ngwyl Arall ac efallai fod mymryn o wirionedd yn hyn, o ran y gynulleidfa efallai yn fwy na’r trefnwyr, ond rhaid oedd cyfaddef ,digon o waith byddai grwp fel Radio Rhydd wedi cael croeso gan gynulleidfa Jarman na’r Candelas .

Fe welais hefyd dros y penwythnos, un o’r perfformiadau fwyaf poenus i mi ei weld ers blynyddoedd, sef y trefniant cyfoes o’r Opera Roc ‘Melltith ar y Nyth’. Efallai mai y fi oedd yr unig un yn y gynulleidfa oedd yn gofyn Pam?. Fe ddangosodd Elin Fflur sut mae canu, tra roedd cynifer arall o’r cast allan diwn, ond rhaid cyfaddef roedd hyn fwy fel Can Actol a fe’m atgoffwyd o sut fath o Gymreigtod bu rhaid i’ nghenhedlaeth i ymwrthod a fo ar ddiwedd y 1970au er mwyn symud yr agenda yn ei flaen. Mae rhain rhy ifanc i gofio.