“Nid i’r doeth a’r deallus yr ysgrifennais ond i’r dyn cyffredin”.
A dyna chi ddyfyniad, Daniel Owen wrthgwrs – dyma a welir
ar waelod y cerflun o Daniel o flaen llyfrgell Yr Wyddgrug. Dyma’r tro cyntaf i
mi sylwi ar hyn go iawn. Rwyf wedi edmygu cerflun Daniel a’i het hyfryd fflat droeon
ond am ba bynnag reswm,’rioed di darllen yr ysgrif yn iawn.
Wrth feddwl ymhellach am y dyfyniad, mae rhywun yn
naturiol yn ochri gyda agwedd cydraddol neu egalataraidd Daniel, onid hawdd i
ni gyd ddychmygu rhywsut ein bod yn rhan o’r ‘werin bobl’ yn hytrach na rhyw
garfan arall ‘elite’. Ond wedyn wrth feddwl ymhellach am y dyfyniad mae rhywun
yn dechrau gofyn cwestiwn mwy sylfaenol – pwy yn union yw eich cynulleidfa?
Yn sicr o safbwynt fy hyn fel colofnydd, pan ddechreuais
gyfrannu colofnau lled heriol yn Y Faner yng nghanol y 1980au fy unig fwriad
oedd ‘gwylltio’ y ‘sefydliad Cymraeg’. Feddyliais i ’rioed am ddarllenwyr na
chynulleidfa ac a bod yn onest nes i ’rioed ddisgwyl y byddai fy nghyfoedion yn
darllen Y Faner. Doeddwn ddim yn disgwyl cynulleidfa.
Tri deg mlynedd (a mwy) yn ddiweddarach, gyda’r golofn
hon yn yr Herald Gymraeg, mae meddylfryd hollol wahanol ynghlwm a’r broses o
sgwennu. Heb os, y prif fwriad yw diddanu, addysgu a gwneud i’r darllenydd
feddwl – ond rydwyf yn hollol falch fod pobl yn darllen y golofn, fod unrhywun
yn darllen y golofn. Heb gynulleidfa / darllenwyr – does gennym ddim byd.
Yn amlwg nid ‘plesio’ y darllenwyr yw’r prif fwriad, ond
does dim dwy waith fy mod yn falch iawn o glywed pan fydd pobl yn dweud wrthof
eu bod wedi mwynhau darllen rhyw golofn arbennig neu yn mwynhau holl golofnwyr
yr Herald Gymraeg yn wythnosol. Does dim cwestiwn o wahaniaethu rhwng y doeth a’r
deallus a’r dyn cyffredin – rwyf yn gwerthfawrogi cefnogaeth holl ddarllewnyr
yr Herald Gymraeg. Ha! – mae pawb ohonnoch yn ddoeth a deallus!
Felly hefyd gyda fy sioe radio BBC Radio Cymru ar
nosweithiau Llun. Y prif nod heb os pob Nos Lun yw cadw cwmni i bwy bynnag sydd
yn gwrando ac yn aros hefo mi dros y dair awr. Cael ‘sgwrs’ hefo’r gynulleidfa
yw’r nod a phlethu hynny hefo caneuon da sydd yn gwneud i bawb deimlo yn hapus
neu’n well ac yn gysurus.
Dros y blynyddoedd fel colofnydd mae caffis bach Cymru
wedi cael cryn sylw gennyf ac wythnos yn ôl cafodd holl golofnwyr yr Herald
Gymraeg (Bethan, Bethan, Angharad, Tudur a minnau) gyfle i gymdeithasu yng Nghaffi Sam ar Stryd
Fawr, Llanberis. Am le bach hamddenol. Cafwyd sgwrs, yn y dull hen ffasiwn
traddodiadol Gymreig, a rhoi y Byd yn ei le a thrafod hyn a llall.
Well i ni son am y bwyd yntydi. Wel dyma chi flasus,
cafodd sawl un o’r criw y darten ffacbys a thomato (you say tomatoe) a rhaid
dweud fod hwn yn un o’r pethau mwyaf blasus rwyf wedi ei brofi ers talwm.
Ddylia hi ddim bod yn beth mor anghyffredin a hynny i fwynhau blas bwyd, ond
tydi bwydydd yr archfarchnadoedd ddim yn cyrraedd y nôd bellach. Tydi eu
tomatos, sut bynnag da chi’n eu hynganu, ddim hefo’r un blas (os oes blas o
gwbl) a’r hyn a geir o’r tŷ gwydr.
Rhywbeth arall ‘anarferol’ am Caffi Sam (eto, na ddylia
fod yn anarferol ond mae o mewn gormod o gaffis) oedd fod gofal mawr wedi ei
gymeryd wrth osod y bwyd, y salad yn arbennig, ar y plât. Roedd y salad ymyl yn
bleser yn ei hyn. Nid deilen o letys wedi brownio a threuan o domato di-flas
archfarchnadaidd ond gwledd o ddanteithion iachus ac ysgafn.
Dwi ddim yn cofio pryd fwynheais y profiad bwyta gymaint
ers amser. Wrth reswm roedd y cwmni a’r sgwrs yn rhagorol OND roedd bwyd Caffi
Sam yn caniatau i rhywun fwynhau y foment o gnoi a llyncu, o flasu ac arogli.
Ewch yno a mwynhewch.
Wrth i ni fwyta gyda criw yr Herald sylwias fod cerddoriaeth
Echo and the Bunnymen a Public Image Limited yn chware yn y cefndir a rhaid
oedd gofyn pwy oed wedi dewis y ‘tiwns’. BBC 6 Music oedd ymlaen ganddynt yn
Caffi Sam. Pwy all ddadlau hefo hynny – onibai eu bod yn dewis Lisa Gwilym,
Georgia Ruth neu Huw Stephens ar BBC iPlayer – ella dylia nhw!
Yn anfwriadol yr wythnos hon rwyf wedi dechrau dilyn rhyw
drywydd sydd yn ymwenud a phleser a phrofiad sydd yn arwain yn daclus at
ddiwgyddiad Psylence yn Pontio Bangor nos Wener dwetha lle roedd y grwp arlosol
electronig Cymraeg Datblygu yn chwarae yn fyw (cyfeilio o fath) tra roedd ffilm
‘Kiss’ gan Andy Warhol yn cael ei ddangos ar y sgrin fawr.
Erbyn diwedd y cyngerdd / digwyddiad celfyddydol dyma
gael cyhoeddiad o’r llwyfan mai dyma gig olaf Datblygu. Gobeithio nad yw hyn yn
wir. Gobeithio cawn weld Datblygu yn perfformio rhywbryd eto yn y dyfodol ar
rhyw lwyfan neu’i gilydd. Mae eu hangen.
Efallai mai’r hyn sydd yn ddiddorol am Datblygu yw eu bod
wedi llwyddo i greu caneuopn pop cofiadwy a darnau o gelfyddyd perffaith dros y
blynyddoedd heb erioed gyfaddawdu. Anodd dychmygu fod Datblygu wedi poeni
gormod am y gynulleidfa dros y blynyddoedd – mae nhw wedi creu a wedyn dewis y
gynulleidfa oedd tiwnio i mewn. Roedd Sinema Pontio yn orlawn o’r ‘doeth a’r
deallus’ a oedd yn mwynhau pob eiliad o berfformiad Datblygu.
Mae gŵyl Psylence yn haeddu gwell triniaeth na hyn felly
fy mwriad yw son mwy am yr ŵyl wythnos nesa.
No comments:
Post a Comment