Adolygiad o CD Rogue Jones, Herald Gymraeg 30 Tachwedd 2016

Meddyliwch am Ari Up (The Slits), Alison Statton (Young Marble Giants), Bjork mae na ddigon o engreifftiau allan yna o gantorion sydd wedi cael effaith ddiwylliannol enfawr, wedi creu recordiau arloesol a hynod ddylanwadol ac eto, petae rhywun yn gofyn y cwestiwn – ydi rhain yn gallu canu go iawn?

Canu go iawn sydd yn digwydd gyda Maria Callas, Elin Manahan Thomas, Leila Megane a da o beth yw hynny ond mae yna le (arall) yn sicr i’r arloeswyr sydd yn torri rheolau a mae angen nhw yn y Byd Cymraeg (fwy nac erioed).  A bod yn onest rwyf yr un mor gyfforddus yn gwrando ar Maria Callas ac yr ydwyf ar The Slits ond o ran record sydd wedi newid fy mywyd – wel mae Colossal Youth gan Young Marble Giants yn un o rheini.

Ar adegau rwyf yn clywed rhyw dinc o’r Young Marble Giants wrth wrando ar CD newydd Rogue Jones ‘Fi Yw’. Efallai mai dangos fy oed yw hynny. Pwy a wyr os yw Ynyr Ifan a Bethan Mai o Rogue Jones hyd yn oed wedi clywed Colossal Youth?

Ar ‘Hungry’ i gyfeiliant syml accordion a chlocenspiel mae Bethan yn swnio yn agos iawn i Bjork a’r mwyaf Cymreig, y mwyaf Rrrrrroad Rrrrrrage mae hi’n ynganu, y gora. Ambell waith clywaf dinc Americanaidd i ambell air Saesneg gan Bethan, beirniadaeth fach iawn yw hyn, ond fel petae’r gwarchodwr wedi cysgu am eiliad, a gadael rhywbeth drwy’r rhywd.

Y pwynt gennyf yw fod y cyfuniad Bjork-aidd a Cherys-aidd yna yn gweithio yn well. Dyma greu sain Gymreig i’r lleisio beth bynnag yw’r Iaith. Gwthio hyn i’r eithaf ddylia Bethan a pheidio bod ofn hynny am eiliad.

Y rhythm sydd yn gyrru ‘Human Heart’ a hynny yn hypnotaidd ac yn hynod effeithiol. Daw’r melodi yn ddistaw bach dros y gorwel nes eich gwasgu’n dyn a chawn lais dwfn a melfedaidd Ynyr Ifan yn eistedd yn daclus yn y sedd fawr heb orfod bloeddio na gor-ganu. Cynnil ‘di’r gair. Ond effeithiol felly.

Wrth wrnado ar y CD drosodd a throsodd mae rhywun yn ymgyfarwyddo a’r cynnildeb bwriadol – a dyma’r cryfder – mae’r holl beth o’r dechrau tan y diwedd yn tyfu. Yn tyfu ar rhywun. Ond mae’n glyfrach na hynny, yn llawer clyfrach. Dyma chi grefftwyr wrth eu gwaith.

Yr hyn sydd yn amlwg erbyn y tryddydd gwrandawiad yn sicr yw fod Ynyr a Bethan wedi crefftio’r caneuon yma.Ydi mae pob un ac alaw afaelgar ond mae’r datblygiad o fewn pob cân mor grefftus - pa bynnag mor syml mae’r holl beth yn ymddangos ar yr olwg gyntaf (neu’r gwrandawiad cyntaf).

Mochyn Coed sef ‘Little Pig of Tree’ yw’r gân sydd yn fy atgoffa fi fwyaf o rhywbeth oddiar Colossal Youth. Ond eto dyma Bethan yn ynganu mochyn coed yn ‘mochyn côd’. Perffaith. Yn sicr mae’r rhythm ar y periant drwm a’r gitar cynnil yn rhywbeth fydda rhywun wedi ei ddisgwyl gan y brodyr Moxham.

Daw tro arall, annisgwyl cyn ddiwedd y gân a chawn gytgan afaelgar a wedyn darnau fwy od ond mae’r darn ‘electro’ yn syth allan or gwerslyfr pop o’r 1980au. Eto perffaith.

Ar ‘Baby’ mae Ynyr a Bethan yn swnio fel cefndryd pell i Elvis Presley, yn union fel petae hen fodryb iddynt wedi cael cyfathrach sydun gefn llwyfan a’r dyn ei hyn a flynyddoedd wedyn dyma’r ffrwyth genegol yn ymddangos ochrau Caerfyrddin.

Heb os, heb os, a mae angen bloeddio hyn, dyma CD sydd wedi ei grefftio yn ofalus o’r dechrau i’r diwedd. Dyma grefftwyr wrth eu gwaith. Dyma dalentau anhygoel. Rwyf yn rhoi 10 allan o 10 yn hawdd ond gallwn ddygymod a chydig mwy o wthio ganddynt – peidied bod ofn amlygu’r odrwydd.