Dyna sydd yn digwydd wrth i rywun ‘ddilyn ei drwyn’, mae drysau arall yn agor, llwybrau eraill yn ymddangos a does fawr o ddewis ond dilyn y trywydd. Wrth i mi gyfeirio at Gapel Hebron, Gwaun Cwm Brwynog, yn yr Herald wythnos dwetha (04.01.17) dyma weld cyfeiriad ar Coflein am y waliau saethu gerllaw ac roedd rhaid darganfod mwy amdanynt.
http://www.coflein.gov.uk/en/site/505908/details/capel-hebron-rifle-butts-iii
Credaf fod dwy wal saethu yma, rhai hirsgwar oddeutu 15m
x 2m wedi eu gwneud o flociau ‘breeze’. Dim on un wal sydd yn cael ei grywbyll
ar Coflein a does dim cyfeiriad atynt o gwbl ar Archwilio. Anodd cael hyd i wybodaeth
archaeolegol amdanynt a dweud y gwir.
Does angen fawr o esgus arnaf i fynd am dro, felly dyma
benderfynu dilyn y llwybr am fwlch Maesgwm o Lanberis gan droi wedyn ar hyd y llwybr
troed a arweiniai at Gapel Hebron gan groesi Afon Arddu. O fy mlaen sylwais ar
fwthyn a choed yn tyfu lle unwaith bu to.
Bron fy mod yn edrych ar fwthyn to-gwellt, mor drwchus
oedd y coediach, a hyd yn oed ym mis Ionawr, y dail yn wyrdd tywyll. Hen ffermdy
Cae Newydd oedd hwn a bu damwain ddifrifol yma ar Nos Lun Gorffennaf 17, 1952,
pan fu ffrwydriad nwy a llosgwyd y tŷ. Y stori yn ôl y son yw fod y mab, Robert
Jeffrey yn newid silindr nwy pan ffrwydrodd y silindr gan achosi i’r ffenestri
chwythu am allan a gweddill y tŷ i losgi. Cafodd Robert Jeffrey anafiadau
difrifol a bu ei fam Catrin Roberts ddioddef hefyd er iddi lwyddo i ddianc o’r
tŷ.
Cyn hynny arferai Catrin ‘gadw visitors’ ac yn llyfr bendigedig
Rol Williams, (2001) ‘Pobl Tu Ucha’r Giat’ cawn gopi o hysbyseb ar gyfer yr ‘Apartments’
yn Cae Newydd Farmhouse lle gellir mwynhau ‘Teas, Refreshments, Milk and
Minerals’. Dyma ein cludo i oes o’r blaen go iawn.Pwy fydda’n dychmygu wrth
edrych ar yr adfeilion heddiw?
Wrth ddilyn y llwybr troed am Gapel Hebron, mae’r waliau
saethu yn dod yn fwy amlwg. ‘Rifle butts’ yw’r enw ar waliau o’r fath yn y
Saesneg a pherthyn i gyfnod yr Ail Ryfel Byd mae rhain pan ddefnyddiwyd y
gwaundir yma o dan Gapel Hebron ar gyfer ymerferiadau gan y Commandos.
A dyma arwain at stori arall , sydd yn ddigon hysbys i drigolion
Llanber’, sef stori saethu Robert Williams yn 1942. Mae’n debyg iddo gael ei
saethu tra yn trwsio rhai o lwybrau Maesgwm er fod y fyddin wedi ‘ymdrechu’ i sicrhau nad oedd pobl na anifeiliad i’r
cyfeiriad saethu yn ystod eu hymarferiadau.
Trawyd Robert Williams yn ei ben gan fwled, ond er gwaethaf
hyn, llwyddodd i gerdded yr holl ffordd lawr i Lanberis - ond bu farw o’i anafiadau. Bu cwest a chawn
adroddiad yn y Caernarfon & Denbigh
Herald, sydd yn cael ei ail adrodd
gan Rol yn ei gyfrol, ond chafodd Robert Williams druan fawr o gyd-ymdeimlad
rhywsut. Efallai mewn amser Rhyfel felly oedd hi. Yn y lle anghywir ar yr amser
anghywir.
Er gwaethaf y trychinebau yma, mae’n gwneud darllen a
chrwydro diddorol, eto, pwy fydda’n dychmygu cymaint o ddrama a hanes mewn
ardal ddigon anghysbell mewn un ystyr. A dyma pam bu modd i Rol Williams allu sgwennu
cyfrol, mae yna hanes i’r ardal, hanes diddorol tu hwn a hanes sydd ddim mor
amlwg bellach wrth i natur adennill y tir, wrth i’r tyddynod (a’r capel)
ddadfeilio ac wrth i’r brwyn guddio’r waliau saethu.
So interesting article must visit Armani Exchange Watches Black
ReplyDelete