Friday 8 September 2017

Prestatyn Rocks, Herald Gymraeg 6 Medi 2017



Henry Pochin (Bodnant)

Dwi ar yr un trywydd eto yr wythnos yma. Y llefydd yma yng Nghymru sydd yn osgoi’r Gymraeg – dyma sydd yn fy mhoeni ac yn fy niddori. Dros y Sul roeddwn yn chwarae gitar fas i grwp o Gaernarfon mewn digwyddiad o’r enw ‘Prestatyn Rocks’. Doeddwn ddim yn disgwyl gweld unrhyw grwp yn canu yn y Gymraeg yno. Tydi’r grwp dwi’n chwarae bas iddynt ddim chwaith. Mae honno yn stori arall.

Doeddwn ddim wirioneddol yn disgwyl clywed y Gymraeg ym Mhrestatyn ond fe ddigwyddodd rhywbeth weddol anisgwyl. Doniol. Dweud y cyfan. A dweud y gwir ddylia rhywun byth glustfeinio ar sgwrs rhywun arall ond wrth i mi wrando ar rieni yn trafod sut hwyl roedd eu plant wedi gael ar eu haroliadau dyma glywed yr hyn fyddwn yn alw yn ‘ddyfyniad y dydd’.

Yn y dorf roedd rhain. O ran ei acen roedd y tad o Fanceinion, ond yn amlwg yn byw yn lleol, a dyma fam arall yn son fod ei merch wedi gwneud yn drychinebus yn ei haroliad Cymraeg. Ateb y tad, oedd iddi beidio poeni, “The only Welsh you need is Dim Siarad Cymraeg” meddai’r Manc, a hynny mewn Cymraeg perffaith.

Roeddwn yn eistedd drws nesa iddynt. Roedd yn weddol amlwg fy mod yn chwerthin yn ddistaw os nad uchel wrth glywed hyn. A oedd ateb gennyf? Methais a meddwl am ddim byd addas. Dyma’r Manc yn troi atof a son fod y grwp oedd ar y llwyfan ar y pryd yn ei atgoffa o Joy Division ac o fewn eiliadau da ni wrthi yn trafod Ian Curtis, The Cure ac yn rhannu’r un dant cerddorol.


Dwi heb ddweud dim am y Gymraeg, dwi heb faddau iddo ond dwi heb willtio chwaith. Mewn maes parcio ger yr orsaf ym Mhrestatyn ar bnawn Sul gyda llwythi o bandiau roc o ogledd Cymru yn perfformio – yr unig beth fedra’i neud yw chwerthin a meddwl pa mor swreal yw hyn ôll.

Does dim diwylliant Cymraeg cyfoes i’w weld ar strydoedd Prestatyn. Tydi’r Manc, na’r rhieni eraill, ddim wedi gweld na chlywed Bendith, HMS Morris, Ani Glass, Candelas, Adwaith, (na’r grwp Ian Rush o’r Wyddgrug hyd yn oed?). Nid fy mod yn cytuno a’r boi bach OND – pryd glywodd o neu welodd o rhywbeth Cymraeg cyfoes, ifanc cŵl? Yn amlwg mae eu plant, yn Ysgol Prestatyn, angen eu trochi mewn pethe Cymraeg cyfoes.

Lle od, ang-nghymreig, anghyfarwydd. Tref a ddatblygwyd gan Henry Pochin (Bodnant) gyda dyfodiad y rheilffordd yn y cyfnod Fictoraidd. Fuodd na rioed ddim byd Cymreig am y lle felly. Wrth grwydo’r stryd fawr rwyf yn taro ar draws ffowntan gofeb Henry Pochin. Dyn hynod.


Cemegydd oedd Pochin a lwyddodd i greu sebon gwyn drwy buro’r rosin – dyna ddaeth a rhan o’i gyfoeth iddo. Llwyddoodd hefyd i ddefnyddio Clai Tseina i greu papur o well ansawdd. Dyna’r ail ran o’r cyfoeth. Dau beth sydd yn cael eu cymeryd yn hollol ganiataol heddiw a dau beth gafodd eu datblygu gan y gŵr hynod yma, Henry Pochin. Gyda’r cyfoeth prynodd Stad Bodnant.

O 1874 ymlaen datblygodd y gerddi ym Modnant, Dyffryn Conwy. Y teulu Puddle, y garddwyr, tair cenhedlaeth ohonynt, ddatblygodd y gerddi go iawn a hynny ar ran Pochin ac yn ddiweddarach y McLaren’s er mai gweledigaeth Pochin a’r McLarens oedd wrth waith yma.

Does fawr o ddiwylliant Cymreig yn perthyn i Bodnant rhywsut chwaith. Hanes Cymru yndi. Cymreig nacdi. Wrth grwydro Stryd Fawr Prestatyn mae’n amlwg fod fwy o gaffis a siopau bach boutique yma. Gwelaf yr ochr dda a’r ymdrech ond o ran Cymreigtod mae angen, i ddyfynu Saunders, dim llai na chwyldro.

Croeso i Gymru medda ni, ond mae angen rhywbeth gweledol, clywedol, amlwg yn y llefydd yma.

No comments:

Post a Comment