Gogledd Cymru yn Clywed Reggae, Herald Gymraeg 14 Tachwedd 2018

Jarman @ Pontio

Dau gig reggae yr un penwythnos yng ngogledd Cymru. Da ni yn cael ein sbwylio. Nos Wener dwetha yn Neuadd Ogwen, Bethesda, roedd Macka B yn dychwelyd i’r llwyfan fel rhan o weithgareddau ‘Mis Hanes Pobl Croenddu’. Bu Macka B fynny llynedd hefyd, bron i’r diwrnod, mwy neu lai am yr un rheswm.

Mae Neuadd Ogwen yn gwneud gwaith da yn cynnal gigs rheolaidd. Dyma chi neuadd addas ar gyfer cynulleidfaoedd oddeutu 200 a llwyfan, PA a goleadau sydd yn gweddu i gig o’r fath. Downtown Bethesda. Rhyfedol mewn un ffordd. Gwych mewn ffordd arall. Dwi’n teimlo fy mod yn fynychwr rheolaidd.

Gwelais Macka B llynedd. A dyma beth fydd yn annisgwyl i ddarllenwyr yr Herald Gymraeg – cefais fy siomi. Rwyf yn hoffi fy reggae yn fwy dub ac yn fwy miliwraethus. Bands fel Steel Pulse, Misty in Roots neu Aswad cynnar sydd yn gwneud hi i mi. Neu artistiaid fwy amlwg Dub fel Augustus Pablo, Mad Professor neu Lee Scratch Perry. Neu hyd yn oed stwff Trojan cynnar pan roedd reggae a ska yn cyd-gerdded y llwybrau reggae. Dim ‘hyd yn oed’ amdani.

Heb fod yn rhy gas roedd Macka B yn dod drosodd braidd yn ‘reggae-light’, bron a bod yn reggae ysgafn. Dyna pam cefais fy siomi llynedd. Nid felly gweddill y gynulleidfa yn 2017. Felly pam yn y byd dwi’n dychwelyd medda chi? Un rheswm amlwg fydda cefnogi’r achos – cefnogi gigs yng ngogledd Cymru. Efallai fod hynny yng nghefn fy meddwl ond y gwir reswm i mi fynd i gig Macka B oedd y ffaith fy mod isho gweld y ‘syport act’.

Banda Bacana oedd yn agor y noson. Grwp o ardal Bangor sydd yn chwarae ‘Latin Grooves’ – dyna mae’n debyg yw’r disgrifiad gora. ‘Cerddoriaeth Byd’ i raddau ond gyda grŵf pendant ond hamddenol hefyd. Grŵf ‘Cha cha cha’ os mynnwch, ond llawer mwy na hynny hefyd. Dyma grwp sydd yn gwneud hi’n amhosib sefyll yn llonydd a dyma grwp sydd yn codi’r ysbryd.

Does dim byd ‘trwm’ am Banda Bacana. Grwp ar gyfer codi’r hwylia, grwp amser da – ond mae yna rhyw gynhesrwydd organig yn perthyn i’r grwp. Rwyf yn closio at y ffaith fod y cerddorion yn gwenu ar y llwyfan, yn ei wneud o am y rhesymau iawn – i mewn i be mae nhw’n neud.

Gadewais y neuadd cyn Macka B. Dwi ddim angen ei weld o eto a doedd fawr o neb yno ro’n i yn ei adnabod. Dim sgwrs felly ac adre yn fuan.

Banda Bacana @ Neuadd Ogwen

Nos Sadwrn roedd yna gig arall yng ngogledd Cymru. Dwi bron a dweud gig reggae arall. Bron a bod, achos roedd Jarman yn perfformio yn Pontio (treiglo ym Mhontio) Bangor, i hyrwyddo ei CD Newydd ‘Cariad Cwantwm’ (Ankst 141). ‘Cariad Cwantwm’ yw’r LP cyntaf sydd yn llwyr reggae gan Jarman. Er cymaint ’da ni yn cysylltu Jarman a reggae mae’r LPs blaenorol wedi bod yn gyfuniad mewn gwirionedd o roc a reggae – a chydig o reggae-roc. Nid ydi ‘Gwesty Cymry’ yn ‘reggae-roc’ gyda elfen Punk?

Ta waeth, mae Pontio yn barchus llawn fel oedd Neuadd Ogwen ar gyfer Macka B. Ond dwi ddim yn gweld yr un gwynebau. Ella fod ‘clustiau’r Cymry yn clywed reggae ar y radio’ ond doedd fawr o ddilynwyr Jarman yn gwylio Macka B. Dwi bron yn saff i ddweud mae fi oedd yr unig un a fynychodd y ddau gig (er i mi beidio gwylio Macka B ond nid dyna’r pwynt yma). Cynulleidfa fwy ‘Seisnig’ oedd i Macka B – pobl wyn hefo dreadlocks, hipis ifanc a oedd heb eu geni yn 1967, mewnfudwyr a dringwyr – dwi’n gor-symleiddio. A dwi ddim yn feirniadol. Dwi jest yn cyfle fy argraffiadau. Dau fyd. Dau fyd gwahanol yng ngogledd Cymru.

Ond o ni’n meddwl fod Marley yn canu am ‘One Love’ – un Byd. Tydi’r dreadlocks gwyn a’r mewnfudwyr (hyd yn oed os ydynt yn dysgu Cymraeg – neu gobeithio felly eu plant) ddim yn gwylio Jarman. Welais i ru’n dreadlock gwyrdd na ‘army boots’ heb grea ym Mhontio – dim ‘crusties’ fel oedd dilwynwyr Megadog yn cael eu galw gan punk rockers gyda gwalltiau pigog.

Felly mae’r gynulleidfa Gymraeg ar gyfer Jarman wrth eu bodda. Yn ystod yr awr a hanner mae Jarman yn chwarae’r hits ‘Tracksuit Gwyrdd’, ‘Bourgeois Roc’. ‘Merch Tŷ Cyngor’ ac wrthgwrs da ni yn cael ‘Gwesty Cymru’ ac ‘Ethiopia Neywdd’. Dwi’n cael sgrws ddifyr hefo rhywun ar ddiwedd y cyngerdd os ddylia fod Jarman wedi gorffen ei set hefo Ethiopia yn hytrach na Gwesty Cymru. Da – angerdd!

Ond mae dros awr o’r set yn reggae pur – o ‘Reggae Reggae’, ‘Dal dy Dir’ i’r stwff newydd fel ‘O Fywyd Prin’. Pawb yn dawnsio – pawb yn hapus. Heb os mae Jarman wedi bod yn gyfeiliant cerddorol i’n bywydau. Mae gwahanol ganeuon yn golygu gwahanol bethau i wahanol bobl.

Saff yw dweud fod ‘Rocers’ gan Jarman wedi chwarae rhan yn newid fy mywyd i – yn wir mae LP Gwesty Cymry a chaneuon fel ‘Beirdd Gwleidyddol’ a ‘SOS yn galw Gari Tryfan’ yn ganeuon ddaru droi fi at y Gymraeg mewn cyfnod lle roedd Punk Rock yn llawer mwy atyniadol a neb yn y byd Cymraeg y gallwn uniaethu a nhw – tan Jarman.

Tydi Jarman ddim cweit ar ei orau bellach. Mae’r band ddigon slic a roedd y caneuon yn dilyn yn slic iawn a does dim disgwyl iddo fod fel yr oedd yn 1977. Chefais ddim argraff fod neb yn poeni – roedd pawb yn dawnsio i Gwesty Cymru.