Friday 12 May 2017

Pop Cymraeg yn y MOSTYN, Herald Gymraeg 10 Mai 2017




Dros y penwythnos roeddwn yn rhoi sgwrs ar ‘Hanes Canu Pop Cymraeg’ yn y MOSTYN, Llandudno. Dyma un o fy hoff orielau celf. Rwyf yn hoff o’r pensaerniaeth concrit garw (Brutalist) mewnol, rwyf yn hoff o’r caffi a rwyf yn hoff o’r celf a’r arddangosfeydd heriol. Rwyf yn hoff o’r ffaith fod y MOSTYN yn Llandudno, creadigaeth Fictoraidd, Seisnig ei naws, (heblaw am siopwyr Cymraeg).

Flynyddoedd maith yn ôl, yn yr 1980au, ymwelais ar oriel am y tro cyntaf ar bnawn Dydd Sadwrn llwm gaeafol i weld arddangosfa o luniau o’r cylchgrawn diwylliannol THE FACE. Pryd hynny roedd rhywbeth, (unrhywbeth) ‘diwylliannol’ yn ymwneud a diwylliant pop yn rhywbeth pwysig iawn yma yng ngogledd Cymru. Roedd yn cynnig gobaith yn ogystal ac ysbrydoliaeth. Welais i neb arall yno ar y pnawn Sadwrn hynny, yn sicr neb oedd yn siarad Cymraeg.

O beth fedra’i gofio roedd Siouxie yn un o’r delweddau yn yr arddangosfa a Pamela Stephenson noeth (Not the Nine o’Clock News) a siawns fod Weller yna yn rhywle. Y noson cyn i mi ymweld, sef yn y ‘parti lansio’ roedd y grwp Offspring o Fethesda wedi perfformio yno yn y MOSTYN gyda Hefin Huws (Maffia Mr Huws) yn canu’r prif lais.



Arhosodd yr atgof yma o’r ymweliad cyntaf hefo mi ers hynny.Enillodd y MOSTYN gornel fechan o fy nghalon fel rhyw hen gariad o ddyddiau ysgol. Felly fe ddyliwn fod yn defnyddio ansoddeiriau neu eiriau fel ‘braint’, ‘anrhydedd’, mewn cyswllt a’r gwahoddiad i roi sgwrs yn y MOSTYN fel rhan o weithgareddau arddangosfa yn seiledig ar siop gerdd Wagstaff. Rhan o gyfres ‘Hanes’ yn y MOSTYN.

Yn sicr roeddwn yn gwerthfawrogi’r gwahoddiad. Fel rhan o fy sgwrs fe chwaraeais recordiau Cymraeg. Chwaraeais ‘Maes B’ gan Y Blew fel y record roc Cymraeg cyntaf – a hynny o 1967. Pan fyddaf yn chwarae’r Blew ar fy sioe Nos Lun ar Radio Cymru rwyf yn tueddu i ddweud yr un peth am y Blew – “dal i swnio’n dda”, ond dyna’r ffiath – mae’r record yma o 1967 yn swnio’n rhyfeddol o ffres a hanfodol 50 mlynedd yn ddiweddarach.

Chwaraeais ‘N.C.B.’ gan Y Llygod Ffyrnig fel y record ‘punk’ cyntaf i’w rhyddhau yn y Gymraeg, ac o bosib y record mwyaf amrwd erioed yn yr Iiaith Gymraeg. Pwysleisiaf y positif yma wrth ddefnyddio’r disgrifiad ‘amrwd’. Esboniais sut roedd N.C.B yn adlewyrchiad cerddorol o dirwedd ôl-ddiwydiannol Llanelli yn 1978. Gyda’r diwydiant tin (Tinopolis) wedi dod i ben ymateb y canwr Dafydd Rhys wrth geisio dyfalu beth fyddai’r dyfodol yn gynnig iddo oedd “sai’n gwbod medda fi”.

Chwaraeais ‘Angela’ gan y Trwynau Coch, oddiar y record feinyl 12” coch. Dyma gyfle i drafod rhyw, yr elfen holl bwysig honno mewn diwylliant pop cyfoes. Pwy oedd ddim yn ffansio Angela Rippon? A dangosais y llun enwog hynno o Angela yn dangos ei choesau ar rhaglen Morcambe and Wise. Fel rhywbeth o oes o’r blaen.

Nid mor hawdd (heddiw/2017) trafod sengl gyntaf y Trwynau Coch ‘Merched dan 15’. Yn y dirwedd ôl-Saville tydi’r geiriau ddim cweit mor ddiniwed, ac eto fel disgyblion ysgol yn 1977 dwi ddim yn credu i’r record ymddangos fel fawr mwy na chydig o hwyl heriol / rhywiol. Gwahanol iawn yw’r awyrgylch heddiw a peth anodd yw trafod record fel ‘Merched dan 15’. Dyna pam dwi’n ei gynnwys mewn sgyrsiau fel hyn – rhaid ni wynebu a thrafod – nid osgoi ac anwybyddu.

Chwaraeais ‘Lebanon’ gan Y Cyrff, un o recordiau cyntaf Y Cyrff o Lanrwst. Eto record amrwd ond llawn angerdd ac wrth ddatblygu’r sgwrs wrthgwrs mae rhywun yn cyrraedd rhyw fath o ddiweddglo gyda Mark a Paul o’r Cyrff yn cael llwyddiant rhyngwladol gyda’r grwp Catatonia. Y diweddglo diweddara yw fod Mark Cyrff yn recordio hefo Dave Datblygu a John Llwybr Llaethog dan yr enw Messrs a mae’r record newydd cystal ac unrhywbeth ac eto yn record hanfodol.



Dewisiais ‘Casserole Efeilliaid’ gan Datblygu fel hoff gân John Peel, efallai, ond dwi’n amau fod yr hen Peel yn hoff o’r gân yma achos mai hon oedd yr unig un oedd modd ei ynganu ar Radio One yn ddi-drafferth. Rhoddodd hyn gyfle i mi adrodd y stori am John Peel yn fy ffonio yn hwyr y nos yn aml i ofyn sut roedd ynganu Llwybr Llaethog neu rhyw grwp arall Cymraeg cyn darlledu ar yr awyr.

Rhaid oedd hefyd, fel rhan o’r wers hanes, cynnwys y gân ‘’Dyddiau Braf (Rap Cymraeg)’ gan Llwybr Llaethog, o bosib, os nad yn weddol sicr, y record rap /hip-hop cyntaf yn yr Iaith Gymraeg. Edmygaf John a Kevs Llwybr Llaethog am ddal ati dros yr holl flynyddoedd, heb eu hurddo, heb fawr o dâl, heb hanner digon o sylw a dim ond parch gan y gwybodusion a dim hanner digon o gydnabyddiaeth gan y diwylliant canol y ffordd Cymraeg.

Cefais gynulleidfa Cymraeg a di-Gymraeg felly roedd y sgwrs yn un dwy-ieithog ond hamddenol felly. Yr unig record Saesneg i mi chwarae oedd Offspring ‘One More Night’ er mwyn gwneud y cysylltiad a’r arddangosfa The Face.

Braf oedd cyfarfod criw Blog Sôn am y Sîn sydd yn gwneud gwaith da hefo’r blog yn trafod y byd pop Cymraeg a braf oedd cyfarfod ambell un arall sydd yn ddilynwyr o’r sioe radio. Braf hefyd oedd gweld cymaint o bobl di-Gymraeg yn mynychu ac efallai yn darganfod cerddoriaeth yn y Gymraeg am y tro cyntaf. Dwi ddim yn siwr faint yn yr ystafell oedd yn gyfarwydd a’r Blew?

Pa well fordd o dreulio pnawn Sadwrn na chwarae recordiau Cymraeg mewn oriel gelf? Diolch am y gwahoddiad MOSTYN.


No comments:

Post a Comment