Wednesday 24 December 2014

"The people want what the people get" Herald Gymraeg 24 Rhagfyr 2014


 

Yn ei ragymadrodd i’r llyfr hynod a hanfodol, ‘100 o Olygfeydd Hynod Cymru’ mae’r awdur, Dyfed Elis-Gruffydd yn dweud hyn: “… fy mod i’n mawr obeithio y daw darllenwyr y llyfr, heb sȏn am gynhyrchwyr rhaglenni S4C, yn llawer mwy ymwybodol o bwysigrwydd y prosesau daearegol sydd wedi rhoi bod i bryd a gwedd y Gymru sydd ohoni”.

Dyma chi ddyn ar genhadaeth, i addysgu’r genedl am bwysigrwydd y prosesau daeaegol a phwy all anghytuno. Cefais sgwrs gyda Dyfed yn ddiweddar, a gan wisgo fy het archaeoleg, pwysleisiais nad oes cystadleuaeth rhwng y gwahanol astudiaethau – rhaid i ni weld y darlun llawn, y cyd-destyn ehangach, y dirwedd yn ei gyfanrwydd. Mewn ffordd rydym angen cofio mae mewn undeb mae nerth.

Ond rhaid oedd ei holi am ei sylwadau ynglyn ac S4C. Fel un a dreuliodd rhan helaeth o’r 1980au ar 1990au yn feirnaidol iawn o ddiffygion S4C o ran adlewyrchu a dadansoddi’r Byd Pop Cymraeg  mae rhywfaint o gydymdeimlad gennyf tuag at yr hyn roedd Dyfed yn ei fynegi. A wedyn wrthgwrs fel un sydd wedi bod yn cenhadu dros Archaeoleg yn ystod y blynyddoedd diweddar, dim ond rwan, rydym yn gweld cyfres fel ‘Olion Palu am Hanes’ ar y sgrin fach yn ymdrin ac archaeoleg yn y Gymraeg.

Er tegwch i S4C rhaid cydnabod fod y rhaglen ‘Darn Bach o Hanes’ a rhaglenni Fion Hague yn rhai rhagorol ac yn rhai sydd yn gwneud cyfiawnder ag agweddau o Hanes Cymru ond yn amlwg dydi hyn ddim yn ateb cwyn Dyfed. Efallai mae comisiynwyr S4C mae Dyfed yn ei olygu yn hytrach na’r cynhyrchwyr. Y comisiynwyr sydd yn penderfynu beth rydym ni y werin bobl yn ei weld.

Sawl gwaith dros y blynyddoedd mae gwahanol gynhyrchwyr wedi dod atof gyda syniadau am raglenni ar archaeoleg, rhai radio yn ogystal, ond y comisiynwyr – o fewn BBC Radio Cymru ac yn y blaen sydd ar gair olaf. Does gennyf ddim ateb, ond atgofion o’r union frwydr yma yn yr 1980au yn trio dwyn persawd ar ymchwilwyr a chynhyrchwyr fod grwpiau fel Datblygu (ffefrynnau John Peel) a’r Cyrff (dau aelod o Catatonia) yn rhai o safon.

Y tro dwetha i mi sgwrsio hefo Huw Jones, Cadeirydd S4C, roeddem yn cymeryd rhan mewn rhaglen o’r enw ‘Hawl i Holi’ gyda Dewi Llwyd ar gyfer BBC Radio Cymru yng Ngregynog a gofynais i Huw pam na fydda S4C yn comisiynu mwy o gynnwys Cymraeg ar gyfer y we yn hytrach na chanolbwytio eu holl egni ar y “sianel”, yr unig sianel deledu Cymraeg.

Yma dwi’n credu fod dadl ddilys.Y nȏd heddiw ddylia creu cynnwys Cymraeg aml-lwyfan yn hytrach na “rhaglenni teledu”, Wedyn oes yw’r byd daearegol gyda apel leiafrifol (does bosib) oleiaf gall Dyfed gael ei gyfres ei hyn ar safle we S4C os ddim ar y brif sianel. Dwi ddim yn dallt pam fod hyn ddim yn digwydd ?

Ond cofiwch dwi ddim chwaith yn deall sut mae’n bosib cael rhywbeth mor ddichwaeth ac aflafar a Tomo ar y radio. Yn hyn o beth rwyf yn cael fy hyn yn cytuno a Gwilym Owen ar adegau. Roedd yr holl ymgyrchu yn ystod yr 1980au ymlaen i godi safon diwylliant Cymraeg i fod i gael gwared a phethau fel hyn unwaith ac am byth.

Os bu i ymgyrchu’r 80au a 90au arwain yn uniongyrchol ac yn anuniongyrchol at lwyddiant grwpiau pop fel Catatonia – lle aeth pethau o’i le?

 

 

No comments:

Post a Comment