Yn Oriel Gelf Walker, Lerpwl tan y 5ed o Fehefin mae’r
arddangosfa ‘Pre-Raphaelites, Beauty and
Rebellion’, a hynny mae’n debyg oedd
yr ‘esgus’ angenrheidiol i dreulio ychydig o ddyddiau yn Lerpwl dros y Pasg.
Fel byddai rhywun yn disgwyl gyda unrhyw arddangosfa Cyn-Raffaelaidd, roedd yr
oriel yn brysur.
Byddai gweithiau fel ‘The
Blessed Damozel’ gan Rossetti neu ‘The Beguiling of Merlin’ gan Burne-Jones yn gyfarwydd iawn i fynychwyr
selog oriel gelf Lady Lever ond mwynheais yn fawr iawn y cyfle i gael
gwerthfawrogi ‘The Eve of St Agnes’ gan
John Everett Millias o gasgliad Brenhinol Elizabeth II. Go brin bydd yr hen Liz
yn sylweddoli fod y llun ar fenthyg ond dyma chi bortread bendigedig o wraig
Millias yn chwarae rhan Santes Agnes.
John Everett Millais The Eve of St Agnes, (1863)
Cymerodd Millias dair noson i beintio’r llun yng ngolau’r
lleuad er mwyn ‘dal ysbryd’ stori Agnes yn breuddwydio am ei darpar ŵr a does
dim modd osgoi’r naws arall-fydol a’r goleuo trawiadol a greir gan olau’r
lleuad. Mae’n werth mynd draw i’r Walker i weld hwn yn unig!
Agwedd arall ddiddorol i’r arddangosfa oedd y pwyslais ar
ddylanwad y Cyn-Raffaeliaid ar ddinas Lerpwl a felly roedd lluniau gan yr
arlunydd Arthur Hughes yn cael eu dyledus barch fel arlunydd o’r ddinas ddaeth
dan ddylanwad arddull y Frawdolaeth. Rwyf yn dal i chwilio am unrhyw arlunydd
Cymreig oedd wedi ei ddylanwadu gan y Cyn-Raffaeliaid?
A gan fy mod yn Lerpwl, dim ond hanner esgus oedd ei
angen i biciad draw i Café Tabac ar ben ddeheuol Stryd Bold ger cragen hen
eglwys Sant Luc. Bu eglwys Sant Luc yn ddi-do ers 1941 ond erys yr adfail ar
gornel Stryd Berry fel un o dir-nodweddion amlycaf Lerpwl.
Ar ddechrau’r 1990au roeddwn yn ymwelydd cyson a Chafé
Tabac. Dyma lle byddwn yn cyfarfod yr actores Margi Clarke (Letter to Breshnev
/ Coronation Street) a’r phartnar ar y pryd Jamie Reid (Sex Pistols) wrth i ni
gynllwynio sut i gryfhau’r cysylltiadau diwylliannol rhwng Cymru a Lerpwl. Y
drefn oedd, cyfarfod yn Café Tabac tua’r 11 o’r gloch ac aros yno tan ganol
pnawn hefo un pot o de ar ôl y llall.
Rhyfedd, ond yn ddiweddar cefais ebost gan cyn-ddisgybl o
Ysgol Syr Hugh Owen, Caernarfon, sydd bellach yn entrepreneur lwyddianus iawn
yng Nghaerdydd, yn son sut bu gweithdy
yn yr ysgol hefo Margi Clarke yn ysbrydoliaeth mawr iddo! A nid y tri
ohonnom oedd yr unig rai oedd yn cynllwynio. Yn aml iawn ar y bwrdd drws nesa
byddai aelodau o grwp The Farm yn cyfarfod a’u rheolwr. Suggs (canwr y grwp
Madness).
Roeddwn (a rwyf) wrth fy modd yn eistedd mewn caffi yn
cynllwynio. Roedd y traddodiad llawer cryfach rhywsut yn ninas Lerpwl nac yr
oedd adre yng ngogledd Cymru. Wrth hel atgofion dros bot o de a chacan foron yn
Café Tabac, cofiais fy mod angen darllen nofel ddiweddaraf Llwyd Owen ‘Taffia’
ar gyfer BBC Radio Cymru a dyma ymgolli’n llwyr am yr awr nesa ym myd
cythryblus Danny, arwr diweddaraf Llwyd Owen.
Mor effeithiol yw sgwennu Llwyd nes fod awr wedi gwibio
heibio heb i mi sylweddoli, roedd y te wedi oeri a’r gacan wedi dechrau magu
crachen oherwydd y pelydryn haul oedd wedi ei ffocysu ar fy mhlat drwy
ffenestr. Dim ond clywed ‘Killing Moon’ gan Echo and the Bunnymen a ‘Love Will
tear Us Apart’ ar y jukebox a’m deffrodd o’m dwys-ddarllen.
A dyma ni yn cynllwynio eto (o fath).
Pam o pam nad ydym
yn clywed Y Cyrff, Gwefrau, Gwenno, Tynal Tywyll, Y Ffug neu Colorama yn y
caffis yng Nghymru? Mae modd (ac angen) i’n hunaniaeth ni fod yn un sydd ddim
yn ganol y ffordd!
Edward Burne-Jones The Beguiling of Merlin, (1833-88)
Dante Gabriel Rossetti The Blessed Damozel, (1875-9)
No comments:
Post a Comment