‘Pang’ yw albyn diweddaraf Gruff Rhys. Da ni yn gyfarwydd
gyda’r gair ‘pang’ wrth son am ‘pang o euogrwydd’ neu ‘pang o hiraeth’ – gair am
y teimlad mewnol. Yn ystod y gân o’r un teitl mae Gruff mwy neu lai yn rhoi’r
eglurhad i ni wrth ganu am y gwahanol fathau o ‘pang’.
Fel albym Gymraeg mae ‘Pang’ yn sefyll allan fel un bwysig
ac unigryw. Dim ond Gruff Rhys fedr fod wedi creu hyn yn yr un ffordd mai dim
ond Gwenno fydda wedi gallu creu ‘Y Dydd Olaf’ (2014) neu ‘Le Kov’ (2018) a dim
ond Carwyn Ellis a Rio 18 fydda wedi creu ‘Joia’. Campweithiau cysyniadol. Fel
dywedodd Iggy Pop unwaith “this is better than you realise” – er mai son am ei
berfformaid ei hyn oedd Iggy.
Cerddor o dde Affrica o’r enw Muzi sydd wedi cynhyrchu a chymysgu’r
albym. Mae clip ar You Tube yn esbonio’r broses. Yr hyn sydd wedi digwydd yw
fod Muzi wedi cymeryd caneuon Gruff a rhoi nhw drwy beiriant rhyfeddol sydd
wedi Affricaneiddio’r holl beth. Dyma’r albym Affro-Gymraeg ac Affro-Gymreig
gyntaf mewn rhai ffyrdd. Cyfuniad o beats electroneg ac offerynnau cerdd wedi
eu samplo a’u hail bobi.
Un o uchafbwyntiau’r albym yw’r defnydd o drwmped. Cawn flas
jazz Miles Davis ar ganeuon fel ‘Niwl o Anwiredd’ – y trwmped yn hudolus yn y
cefndir. Mae’r cymygedd o arddulliau cerddorol yn cyd-lifo ac yn gweithio. Dyna
pam dwi’n defnyddio’r geiriau ‘rhyfeddol’ a ‘campwaith’. Gair arall gall rhywun
ddefnyddio wrth drafod yr albym fyddai ‘minimal’ – does dim gor-wneud hi ar y
casgliad yma o ganeuon. Caiff bob cân ofod i anadlu.
Bron fod ‘Taranau Mai’ yn swnio fel rhywbeth fydda Meic
Stevens neu Heather Jones wedi ei sgwennu yn y 1960au. Synnau tebyg i djembe a
thelyn – dwi’n cymeryd mae dyna sydd i’w clywed. Union y vibe sydd ar ‘Dŵr’ Huw
Jones. Engraifft efallai o ddylanwadau ieuenctyd Gruff Rhys yn dod i’r amlwg.
Dwi’n llai cyfforddus hefo Stevens dyddiau yma. Heb y
ffeithiau cyfan ond yn anghyfforddus hefo’r drafodaeth am fwslemiaid. Beth oedd
hunna gyd medda chi? Dim ond clywed yn ail-law drwy Twitter. Hmmmm. Nid dyma’r
lle i drafod Stevens a tydi’r ffeithiau ddim gennyf. Cael ein siomi rhy aml mae
rhywun gan sylwadau Lydon, Morrisey neu’r Who dyddiau yma. I ddyfynu’r
Stranglers ‘No More Heroes’.
Gan fod Gruff Rhys wedi bod yn cyfrannu i ddiwylliant
Cymraeg ers dyddiau Ffa Coffi Pawb yn yr 1980au hwyr a wedyn Super Furry
Animlas drwy’r 1990au mae o bellach yn ‘drysor Cenedlaethol’. Ond mae Gruff
hefyd yn drysor Cenedlaethol amgen anghydffurfiol. Petae Gruff Rhys yn ymyno a’r
Orsedd bydda’i statws ‘amgen / anghydffurfiol’ yn cael ei sbaddu mewn eiliad.
Fel Cenedl da ni nagen ei’n Dave Datblygu’s (David R
Edwards) a Gruff Rhys, da ni angen ‘No Sell Out’, da ni angen artistiaid sydd
ddim yn cael eu llyncu yn llwyr gan y Sefydliad Cymraeg a Chymreig. Gorsedd y Beirdd
yw’r fynwent ar gyfer y rhai fu unwaith yn amgen. Rhywbeth o’r fath fyddwn i yn
ddisgwyl yng ngherddi David R Edwards ond dwi’n meddwl mai mynwent Aberteifi yw’r
unig nefoedd ar gyfer Dave.
Wythnos yn ôl roedd Gruff yn llwyfanu ‘Pang’ gyda band byw
yn Pontio Bangor. Draw a ni. Y lle yn orlawn. Dyna un peth sicr am Gruff Rhys /
Super Furry’s – mae’r ffans yn be da ni’n alw yn ffyddloniaid go iawn
(hardcore). Chydig dwi’n nabod yno – sydd efallai yn awgrymu fod rhai o’r ffans
wedi teithio o bellach i ffwrdd – neu fod nhw’n fengach? Cefais sgwrs hefo’r
awdur Jon Savage (England’s Dreaming) a sgwrs hefo Dic Ben o’r grwp Elfyn Presli
ond fel arall roedd yna tua 400 o bobl doeddwn ddim y neu hadnabod. Mae hyn yn
gorfod bod yn beth da – sef fod cynulleidfa yna ar gyfer gigs byw yn Pontio.
Fel fydda rhywun yn ei ddiwgyl mae’r cerddroion yn y band o’r
safon uchaf a’r sioe ffilmiau tu cefn y llwyfan yn ychwanegu at y naws fod hyn
yn ddigwyddiad Pang. Ond mae gennyf ‘ond’ bach. Di’o ddim yn hawdd yng Nghymru.
Da ni gyd yn nabod ein gilydd. Mae pobl yn gallu pwdu o ganlyniad i feirniadaeth.
Siuwr fod Gruff hefo croen ddigon trwchus. Trafodaeth a sylwadau nid
beirniadaeth hallt.
Dwi newydd biso ar fy chips o ran Gorsedd y Beirdd yn barod
yn y golofn hon. Dwi fwy o Gwilym Cowlyd ffan na Iolo Morganwg a Chynan beth
bynnag felly na’i fyw hefo hunna. Gyda cerddorion o’r fath safon, siomedig
braidd oedd y gor-ddefnydd ar ‘backing tracks’ a’r gerddoriaeth ar
gyfrifiaduron.
Pob tro roedd y drymar yn gadael y llwyfan a’r peiriant
drwm yn cymeryd ei le roedd lefel yr egni a’r cynhesrwydd cerddorol yn gostwng.
Yn sylweddol. Dwi’n credo mai rhyddmau fwy dawns / tecno ‘Ôl Bys / Nodau Clust’
oedd le roedd absenoldeb drymiau byw mwyaf amlwg.
Collais y trwmped byw ar ‘Dididigol’ a ‘Niwl o Anwiredd’.
Byddai trwmpedwr byw wedi bod yn ychwanegiad cryf at y perfformiad. Pam ddim
ffonio Tomos Williams o’r band Burum? I ddyfynu Strummer “why not phone up Robion
Hood and ask him for some wealth distributiuon”. Dwi’n dallt yn iawn fod
cerddorion yn costio.
Gwelais Transglobal Underground yn ddiweddar yn Neuadd
Ogwen a roedd yr un peth yn digwydd yno – bass byw ar rhai caneuon a wedyn ‘backing
track’ ar ganeuon arall. Dwi ddim isho bod yn or-feirniadol o Gruff yma achos
ar y cyfan roedd hi’n noson wych a mae’r albym yn brilliant.
No comments:
Post a Comment