Herald Gymraeg 22 Chwefror 2012 Pentre Berw

Mae’n beth rhyfedd sut mae pentref yn gallu hawlio sylw rhywun. Fe ddechreuodd gyda cwestiwn ddigon syml mewn Dosbarth Nos WEA yn Llanfaelog – “oedda ni am drafod archaeoleg diwydiannol yn ystod y cwrs ?”. “Dim rheswm pam ddim” oedd yr ateb gennyf, felly dyma yrru draw i Bentre Berw y diwrnod canlynol i gael golwg ar rhai o’r hen olion y gwaith glo yno.

                Rhaid cyfaddef fy mod yn ymwybodol fod yna waith glo wedi bod ym Mhentre Berw yn y Bedwaredd Ganrif ar Bymtheg a fod ychydig o olion yno yn rhywle ? ond go wir doeddwn ddim yn gwybod cymaint a hunna am yr hanes. Ond, mae unrhyw esgus i fynd i chwilota ac i gerdded yn cael croeso mawr felly ffwrdd a fi. Cinio gyntaf yn y ganolfan arddio, Holland Arms, omelette tomato ddigon dymunol, a lle cyfleus wedyn i adael y car am rhyw awran.

                Wrth i mi ymlwybro i lawr y ffordd fawr (A5)  i gyfeiriad Cors Ddyga (mwy am hyn yn y munud) dyma sylwi ar enw stryd, “Lon Coliar”, tystiolaeth yn syth o gefndir glofaol yr ardal. Bellach mae Lon Coliar yn arwain at y llwybr beics sydd yn rhedeg ar hyd Afon Cefni tuag at Malltraeth neu Langefni, dibynu pa ffordd mae rhywun yn pedlan wrthgwrs.

                Buan iawn mae rhywun yn cyrraedd y tir corsiog, ‘Malltraeth Marsh’ yn Saesneg, er dydi hyn ddim yn fanwl gywir am bob rhan o’r gors, ond dyma’r enw Saesneg a ddefnyddir ar gyfer yr ardal isel yma erbyn heddiw. Hyd at 1824, pan adeiladwyd Cob Malltraeth, roedd y mor yn dod i fyny cyn belled a Llangefni. Yn dilyn adeiladu’r Cob roedd modd ad-ennill y tir a bu gwaith wedyn i osod yr afon o fewn y gamlas ar ddwy ffos gyfochrog  sydd i’w gweld hyd at heddiw.

                Yr enw Cymraeg erbyn heddiw ar y gors yw Cors Ddyga, rwyf wedi gweld ambell i gyfeiriad at Cors Ddeuga a hefyd Cors  Ddrygan ond yn fanwl gywir Cors Tygai yw hi, wedi ei henwi ar ol yr un sant a roes ei enw i Llandygai. Cors Tygai sydd i’w weld ar y bwrdd gwyboadeth ger y safle RSPB, a mae hynny a’r esboniadau uchod diolch i’r hanesydd Donald Glyn.

                Yn wir bu i mi daro mewn i Donald ar y pnawn Sadwrn canlynol, cymaint roeddwn wedi mwynhau cerdded o amgylch Cors Tygai fe benderfynais ddychwelyd gyda’r hogia ar ei beics er mwyn iddynt gael dilyn y llwybr cyn belled a Llangefni. Wrth i ni gyrraedd yn ol i’r maes parcio roedd Donald yno yn barod i ateb fy nghwestiynnau.

                Cafwyd sgwrs braf a hynod ddiddorol ac engraifft perffaith o ‘r cyfoeth o wybodaeth sydd ar gael yn lleol bob amser – ond i chi fod ddigon lwcus i daro ar draws rhywun sy’n gwybod ! Donald esboniodd y cysylltiad a Sant Tygai, a fod safle ei gell i’w gweld fel twmpath o dir sych yr ochr arall i’r Cefni ger ochr yr A5. Oes yn wir mae yna lwmp neu domen i’w gweld yn y cae ger yr A5 ond fy argraff gyntaf i o’r safle fydda awgrymu mae carnedd gladdu neu “tumulus” Oes Efydd yw hon mewn gwirionedd ?

                Yn ol yr arwyddion RSPB does dim hawl mynediad i safle Gwaith Glo Berw. Anwybyddais yr arwydd, dringais dros y giat a dilynais y llwybr tuag at yr hen simdde. Wrth gyrraedd yr ail giat dyma sylwi ar fwrdd gwybodaeth arall – y tro hwn yn rhoi cefndir ac amlinelliad o’r adeiladau ar y safle. Os felly roedd yna fwriad (gan rhywun) fod pobl yn cael dod i mewn i weld yr olion. Pam cau y giat felly ? Od meddyliais. Roeddwn yn barod i glywed llais “you should not be in here!”

Herald Gymraeg 15 Chwefror 2012

Pan ofynnwyd i’r grwp pync-anarchaidd Crass yn ystod yr 80au pam eu bod yn canu gymaint o ganeuon Heddwch /gwrth-Niwcliar, ymateb y band oedd eu bod am barhau i gyfansoddi caneuon o’r fath tra bydd y broblem yn bodoli – nid mater o ail adrodd oedd hyn. A dyma fy mhregeth yr wythnos hon, oes mae elfen o ail adrodd ond mae angen gwneud y pwynt – felly ail adrodd amdani.

                Fe sgwennais am graffiti F.W.A ar bont Rheilffordd y Bala yn yr Herald 23 Tachwedd 2011 gan awgrymu fod graffiti o’r fath o ddiddordeb hanesyddol a fod angen felly sicrhau fod y graffiti yn cael ei gadw. Engraifft arall o graffiti F.W.A sydd gennyf dan sylw yr wythnos hon, sef y cyfeiriad i’r “Lone Wolf” ar bont rheilffordd Machynlleth.

                Yn wir, ar y safle yma mae graffiti ar ddwy ochr y bont, un i’r “Lone Wolf” a’r llall gyda’r slogan F.W.A ac Eryr Eryri. Y “Lone Wolf” wrth gwrs yw Glyn Rowlands, Corris a fu farw ar yr 22 Awst, 2009 yn 71 oed. Felly dydi’r graffiti yma ddim mor hen a hynny, mae’n dyddio o gyfnod marwolaeth Glyn, ond mae’n perthyn i’r hanes ehangach – hanes y F.W.A.

                Yn sicr fe ddylid fod cofnod ffotograffaidd o hyn yn cael ei gadw yn y Llyfrgell Genedlaethol. Dwi’n cyd weithio reit aml gyda’r Archif Sgrin a Sain yn y Llyfrgell – mae nhw yn dda iawn am gadw’r archif o gasetiau, recordiau a chryno ddisgiau pop Cymraeg a Chymreig drwy sicrhau fod pethau yn cael eu hychwanegu yn rheolaidd at y casgliad. Wrth i mi sgwennu’r erthygl yma, does gennyf ddim syniad beth yw polisi’r Llyfrgell ar graffiti’r F.W.A. Efallai dyliwn ebostio a gofyn.

                Hefyd, fel rywf yn ysgrifennu, rwy’n rhoi “David Frost, F.W.A interview”  i mewn i youtube ond does neb hyd yma wedi rhoi y digwyddiad yma ar y we. Mae ambell un wedi rhoi lluniau, blogiau am y F.W.A ar y we ond does dim cyfweliadau gyda’r aelodau gwreiddiol, dim ffilm, yn sicr mae yna wagle, gwagle sydd angen ei lenwi . Dyna’r peth am youtube – mae’n rhaid i rhywun lwytho’r pethau yma i fyny, rhaid  fod gan rhywun yn rhywle gopi o’r cyfweliad Frost o 1967 ?

                Dyma un o’r engreifftiau gorau, o “gysylltiadau cyhoeddus” ar ei ora, yn Hanes Cymru yn ystod yr Ugeinfed Ganrif. Mae hyn yr un mor eiconig a’r Beatles yn cyrraedd Gorsaf Bangor – fedra Max Clifford hyd yn oed ddim fod  wedi gwneud yn well iddynt nac y gwnaeth Cayo Evans ei hyn ! O ran cyfweliadau, mae hwn yn curo’r Sex Pistols ar Bill Grundy ! Ffendiwch VHS  !!

                Gyda llaw - ar ymweliad diweddar a’r Ganolfan Fusnes ar Ffordd y Coleg, Bangor i dynnu llun o’r gofeb i goffau ymweliad y Beatles a Dinas Bangor,  braf oedd gweld “Sir” Mick yn y llun. Does neb yn son am Mick Jagger a Marianne Faithfull yn ymweld a Bangor ym 1967 – dim ond y Beatles mae pawb yn gofio yn y cyd-destyn yma.

Ta waeth am hynny, un peth sydd yn dod i fyny ddigon hawdd ar y We yw cyfweliad hefo Glyn yn y Daily Post lle mae’n datgan nad yw’n difaru o gwbl am yr hyn gyflawnodd gyda’r F.W.A yn ol yn y 60au hwyr. Dyna’r argraff roedd rhywun yn gael gan Glyn, fe ddywedodd bethau tebyg ar raglenni teledu dros y blynyddoedd.

                Bu i Glyn a minnau gyfarfod sawl gwaith dros y blynyddoedd, Glyn bob amser a gwen fawr ar ei wyneb. Roedd ei feibion, Steffan, Dafydd a Gareth yn gyd-ddisgyblion yn Ysgol Gynradd ac Uwchradd Llanfair Caereinion, Steffan ar un adeg un ffrind gora. Roedd cyfarfod Glyn yn ystod ein ieuenctyd yn gyfystyr a chyfarfod arwr go iawn – rhywun oedd wedi bod yn y F.W.A. - roedd hynny yn fwy na chwedlonol.

                Fel oedolyn (ifanc) fe fynychais un o raliau y mudiad Cofiwn, 1982 os cofiaf yn iawn, Medi 16, Diwrnod Glyndwr, Caer Drewyn yng Nghorwen. Roedd gig yn y Pafilwin yr un noson. Ymhlith y gorymdeithwyr roedd Glyn, cefais wen a chroeso fel arfer. Cerddais y llwybr mynydd am yr hen gaer Oes Haearn yn ei gwmni. Rhaid cyfaddef fod rhan helaeth o fy sylw wrth gyrraedd y copa yn cael ei hawlio gan furiau cerrig sychion y gaer. Roedd yr archaeoleg yn trechu’r Cenedlaetholdeb ynddof.

                Yr hyn a gofiaf am y digwyddiad yma yw fod pawb wedi gwneud llw i Glyndwr ar Gaer Drewyn. Rwan dwi ddim yn berson gwneud llw, dwi ddim yn berson Anthemau Cenedlaethol, na galw Paul yn Sir Paul McCartney na Bob yn Sir Bob Geldof, dwi fawr o ymaelodwr, ymunwr, dilynwr na chydymffurfiwr. Fe lwyddais i osgoi dweud y llw. Ar y pryd fy nheimlad oedd, “rwyf yng nghwmni hen rebals – wel gadewch i mi fod yn rebal”.

                Ond yr hyn sydd wedi aros hefo rhywun dros y blynyddoedd yw y diddordeb yma yn hanes y F.W.A. Hyd heddiw mae yna wefr (a gwen fach ddireidus) o weld graffiti o amgylch y lle, a fel mae’r 60au, y 70au, yr 80au yn troi mewni gyfnodau hanesyddol mae rhywun yn dechrau gweld angen am driniaeth mwy sylweddol o’r  pethau yma. Oes mae gennyf gopi o lyfr Roy Clews “To Dream of Freedom” ond fe gyhoeddwyd y llyfr ym 1980, cyn y We !

Nawr yw’r amser i gofnodi  graffiti o’r fath cyn iddo ddiflannu – felly dyna’r cwestiwn wythnso yma – beth yn union yw polisi’r Llyfrgell Gen neu hyd yn oed yr Amgueddfa Gen ar graffiti’r F.W.A ?

Ysgol Undydd Archaeoleg Herald Gymraeg 8 Chwefror 2012.

Mae hanes stad Tan y Bwlch ger Maentwrog yn mynd a ni yn ol i gyfnod gwr o’r enw Ieuan ap Iorwerth ap Adda yn y G16 a’r son yw mae Ieuan a’i ddisgynyddion oedd yn gyfrifol am ddechrau casglu tir ac eiddo  yn yr ardal hon a dyma ddechrau wedyn ar Stad Tan y Bwlch. Ond mae awgrym pellach fod y teulu yn hanu o linach Collwyn ap Tangno, un o bymtheg llwyth Gwynedd a fod cysylltiad hefyd yn mynd yn ol i gyfnod y Tywysog Gruffudd ap Cynan.

                Mewn ffordd mae’n dibynu pam mor bell yn ol mae rhywun yn dymuno mynd, ond i’r rhan fwyaf ohonnom, cysylltir Plas Tan y Bwlch hefo’r teulu Oakley, perchnogion y Plas o 1789 hyd at 1961 a’r cysylltiad amlwg wedyn hefo Chwarel yr Oakley ym Mlaenau Ffestiniog. Gwr o Stafford oedd yr Oakley cyntaf, William, a thrwy briodi i mewn i deulu Tan y Bwlch daeth y teulu Oakley i fod yn berchnogion y stad.

                Fel hogyn ysgol yr ymwelais a Tan y Bwlch am y tro cyntaf. Roeddwn wedi cael caniatad i gael amser i ffwrdd o’r ysgol er mwyn mynychu cwrs penwythnos ar Fryn Gaerau. Cofiaf yn iawn gefnogaeth fy athro Daearyddiaeth, Arthur Jones, a oedd hefyd yn ddirpwry yn yr Ysgol, i mi gael mynd wedi’r cwbl archaeolegydd oeddwn isho fod a roedd hwn yn gyfle da i ddysgu mwy.

                Arweinydd y cwrs penwythnos hwnnw oedd archaeolegydd o’r enw Peter Crew, dyn a wnaeth argraff fawr arnaf o fewn y tridiau wrth i ni gamu drwy’r niwl trwchus i fryngaerau Garn Boduan a Charn Fadryn ym Mhen Llyn. A dyma ddychwelyd penwythnos yn ol ar gyfer Ysgol Undydd “Archaeoleg yng Ngogledd-Orllewin Cymru” gan Ymddiriedoaleth Archaeolegol Gwynedd ar y cyd ac Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri. A dyna chi wledd o siaradwyr.

                Roedd y siaradwyr wedi eu “pacio fel sardins” go iawn, hanner awr yr un, un ar ol y llall, dan gadairyddiaeth abl swyddogion GAT a’r Parc. Cafwyd sgwrs am y cysgod Mesolithig ar Carreg Hylldrem ger Croesor gan Gary Robinson, trafodaeth am gytiau crynion ac anheddiadau Rhiwgoch ger Harlech gan Jane Kenny ac wrthgrws diweddariad ar waith Meillionydd, Mynydd Rhiw gan Dr Kate Waddington o Brifysgol Bangor.

                Diddorol hefyd, a newydd i mi, oedd sgwrs Sian James ar ei gwaith ymchwil i’r esgyrn a ddarganfyddwyd ym mwyngloddfa copr Oes Efydd y Gogarth. Ar y llaw arall cyfarwydd iawn i mi oedd sgyrsiau Dave Hopewell ar safle Rhufeinig Tai Cochion a sgwrs John Roberts o’r Parc ar Ty’n y Mwd, Abergwyngregyn – sef un o lysoedd Tywysogion Gwynedd. Fe gloddais ar y safleoedd yma a mae’n rhaid fy mod wedi clywed y sgyrsiau yma rhyw hanner dwsin o weithiau  erbyn hyn ond doedd hynny ddim yn amharu o gwbl ar fy mwynhad.

                Daeth Margaret Dunn, Andrew Davisdson a David Gwyn a ni i gyfnodau diweddarach drwy drafod dendro-cronoleg hen dai Cymreig, trefluniau llefydd fel Aberdyfi a Dolgellau a chyd destun rhyngwladol i’r Chwareli Llechi. Hyn oll yn cadarnhau fod Archaeoleg Diwydiannol yn Archaeoleg “go iawn” yn ogystal ac archaeoleg cyn-hanesyddol – ond mae pawb yn derbyn hyn bellach – ond er mwyn gwneud y pwynt fe grbwyllwyd yr arolwg diweddar o’r “pillboxes” Ail Ryfel Byd ger Pen y Gwryd !

                Yr olaf i anerch y dorf, a mi roedd y dorf yn gant o fynychwyr, ac yn ol y son dros 60 arall wedi methu cael lle yn theatr fechan Tan y Bwlch, oedd Bill Jones o Gymdeithas Hanes Dolwyddelan. Soniodd Bill am ei waith dros y naw mlynedd dwetha yn Nhai penamnen, hen gartref Maredudd ap Ieuan. Dipyn o dynnwr coes yw Bill, fe ffugiodd ddrysu rhwng “porcupine” a “concubine” wrth drafod hanes a sgandals Penamnen a dyna gael cant o bobl yn chwerthin ac yn sicr yn deffro unrhywun oedd yn dechrau pendwmpian ddiwedd pnawn. Fe ddaeth sioe sleidiau Bill i ben wrth iddo awgrymu mae’r sleidiau nesa oedd lluniau or holl wrthrychau aur a ddarganfuwyd ganddo. Syndod faint o’r dorf oedd yn siomedig fod amser Bill wedi dod i ben heb sylweddoli fod y tynnwr coes wedi gorffen  drwy ein dal allan unwaith eto !

                Fel soniais, dros gant yn mynychu, a chwedeg arall oleiaf yn methu cael lle – nid gor ddweud bellach yw fod diddordeb aruthrol allan yna yn y maes Hanes / Archaeoleg ac yn sicr o ran y cyd-destun Cymreig. Sylwaf yr ymateb cadarnhaol i gyfres Darn Bach o Hanes ar S4C yn ddiweddar ac mae fy mhrofiad o fynd o amgylch y wlad yn darlitho i gymdeithasau gyda’r nos hefyd yn cadarnhau hyn – neuaddau orlawn i drafod Hanes Cymru – da o beth !

                Roedd dipyn o fynegi barn a thrafod am y Gymraeg hefyd ym Mhlas Tan y Bwlch. Rhaid canmol y Parc a GAT am ddarparu offer cyfieithu ac am gyflwyno lle’n bosib drwy’r Gymraeg yn ystod y dydd.Fe gyflwynodd John Roberts, archaeolegydd y Parc yn Gymraeg ac yntau wedi dysgu’r iaith. Rhaid derbyn nad oedd pob siairadwr yn gallu’r Gymraeg, a doedd hyn ddim at ddant pawb – sgwni os yw hi’n syniad bellach i gyfieithu o’r Saeneg i’r Gymraeg hefyd mewn digwyddiadau o’r fath – fel bod y dewis yno ?

                Ond i’r mwyafrif ohonnom roedd hwn yn ddiwrnod bendigedig. Cafwyd wledd o fwyd amser cinio, a hynny heb i ni aros eiliad i gael eistedd a bwyta. Roedd staff Tan y Bwlch yn hynod groesawgar ac effeithiol a chefais orffen y prynhawn yn cael fy nhywys o amgylch y Plas gan Twn Elias – Canmoliath Uchel iawn iddynt oll yn wir.

               

Herald Gymraeg 1 Chwefror 2012.

Welsh Rock at the moment is almost exclusively aimed at middle class children rather than working class kids”   cylchgrawn ‘Scorcher’ 1982.

Mae’r dyfyniad uchod yn dod o gylchgrawn  anarchaidd o’r enw ‘Scorcher’ a olygwyd gan Ian Bone yn ol yn nechrau’r wythdegau. Fe aeth Bone yn ei flaen wedyn i gyhoeddi’r cylchgrawn ‘Class War’ a oedd, fel roedd yr enw yn awgrymu,  yn canolbwyntio yn llwyr ar y “rhyfel dosbarth”. Dw’i ddim yn siwr pam mor berthnasol yw son am y “rhyfel dosbarth” heddiw yng nghyd destyn y Byd Pop Cymraeg ond eto un cwestiwn ddaeth i fy meddwl yn syth wrth ail ddarllen yr erthygl – beth mewn gwirionedd  sydd wedi newid ers 1982 ?

Un peth yn sicr a newidiodd yw  fod grwpiau Cymraeg bellach yn grwpiau dwy-ieithog (yn sicr y grwpiau ifanc) fel canlyniad i “Cwl Cymru”, rhywbeth sydd ddim o hyd yn gorwedd yn gyfforddus a pobl o fy nghenedlaeth i, a hyd yn oed o anwybyddu’r ddadl ieithyddol-wleidyddol, ar y cyfan digon di-pwrpas yw canu yn Saesneg. Mae’n gyfrwng wedi ei or-satiwreiddio gyda miloedd o grwpiau (gwell ran amla) wedi gwneud yr un peth yn barod.?

                Dwi ddim yn mynd i ddechrau trafod y Byd Pop Cymraeg ond rwyf am drafod yr angen mawr am newid a newidiadau yn y “Byd Cymraeg” a hyn  wrth i’r byd a’r betws Cymraeg a Chymreig gyhoeddi fod hi’n amser am newid, am weledigaeth newydd, fod angen mentro i’r Byd Digidol, arloesi, gwrando, gwthio ffiniau a hyd yn oed …… croesawu’r di-Gymraeg . Argian dan mae’n swnio fel….. wel, fel petae clon i Mary Portas wedi ei geni yn Llanerchymedd a wedi chael ei gyrru i achub yr Iaith. Dyma’n cyfle, adroddiad amdani, taflu llwyth o bres at rhywun i ddatgan yr hollol amlwg yn hytrach na gwrando ar y werin bobl sydd yn hen gyfarwydd a’r datganiadau chwyldroadol newydd sydd am newid y ffordd da ni’n byw !

                Y cyntaf i ddatgan yr hollol amlwg yw Eurfyl ap Gwilym wrth iddo awgrymu fod nifer o fewn y Blaid angen gwneud rhywbeth ynglyn a’u socs …… “pick up your socks” meddai ap Gwilym wrth rhai yn y Blaid (mae’n gwrthod eu henwi  nhw) ond mae’n datgan eu bod yn gwybod pwy ydynt. Hyn yn dilyn perfformiad sal gan y Blaid yn yr etholiad dwetha er mawr syndod i’r Blaid ond nid i neb arall.

                Ymhlith y 95 argymhellaid mae un awgrym sydd yn gwneud i rhywun pryderu ychydig. Yn yr ymdrech i argyhoeddi  y di-Gymraeg nad plaid i Gymry Cymraeg yn unig yw Plaid Cymru mae ap Erfyl yn awgrymu newid yr enw i “Welsh National Party”. Syniad da. Ddim i’w ddrysu hefo “British National Party” na’r “National Front” wrthgwrs  – mae hynny yn ddigon amlwg a chlir. Mor glir a mwd a rhaid gofyn pam rhoi’r Blaid yn y fath sefyllfa lle bydd y fath gwestiwn yn gallu cael ei ofyn ? Golau coch yn fflachio. Oes yna rhywun arall yn teimlo eu calon yn suddo ? Yda ni wedi dysgu dim dywedwch ?

                Dwi ddim yn siwr beth na lle dwi ar y sbectrwm wleidyddol, rhyw hanner anarchydd, ychydig bach o gomiwnydd, yn sicr rwy’n credu fod Cenedlaetholdeb fel cysyniad yn perthyn i’r Ganrif ddwethaf, yn wir i’r Mileniwn dwethaf, ond rwyf yn Gymro Cymraeg, yn berson deallus, yn ymddiddori mewn gwleidyddiaeth, wrth fy modd a Question Time ac yn banelydd o dro i dro ar Pawb a’i Farn – felly pam nad oes gennyf unrhyw gysylltiad o gwbl mewn unrhyw ffordd o gwbl a’r Blaid ? Nid Saesneg a Chymraeg yw’r iaith wahanol yn fan hyn coeliwch fi. Er dweud hyn, y Blaid sydd yn cael fy mhleidlais ran amla – ond y rheswm yw – “achos fod y lleill yn waeth” dybiwn i.

                Oleiaf dydi Cymdeithas yr Iaith ddim wedi dilyn y llwybr Portasaidd o dalu i rhywun ddatgan yr hollol amlwg, dydi’r pres ddim ganddynt a siawns fod gwell defnydd i’w coffrau. Dyma’r Cadeirydd Bethan Williams yn datgan fod angen i’r Gymdeithas fod yn fwy croesawgawr i wahanaiaeth barn, fod angen mabnwysiadu polisiau llawer mwy radical ar gyfer y dyfodol, fod angen i’r drafodaeth fod yn un agored a chynwysfawr a nad oes modd bellach i’r Gymdeithas fodoli fel ‘clic cyfforddus’ os am fod yn berthnasol yn y dyfodol.

                Dweud mawr. Swnio’n debyg iawn i gynnwys y golofn hon dros y blynyddoedd. Fe soniodd Angharad yn ei cholofn yr wythnos dwetha am ddiffyg presenoldeb unrhyw un o aelodau Seneddol / Cynulliad y Blaid yn Rali Caerdegog yn Llangefni a mae rhywun yn teimlo fod y Gymdeithas yn yr achos yma yn y lle iawn. Beth sydd ei angen o dy’r Blaid yw datgan yn glir beth yw’r polisi ynni a nid cuddio tu cefn i’r sgrin “swyddi”. Onid oes gwrthwynebiad i melinau gwynt gor-uchel nawr yn codi yn Sir Fon – bydd rhaid cael ynni o rhywle – oes rhywun am gynnig y “drydedd ffordd” ?

                Yn achos Adroddiad y Fforwm Cyfryngau Newydd “Cofleidio’r Dyfodol – S4C wedi 2011” sydd i’w weld ar lein gyda llaw, mae adroddiad ffurfiol, un sydd yn datgan yr amlwg, ond,a mae hwn yn ond pwysig – y ddadl fawr ynglyn a dyfodol S4C yw fod angen symud tuag at ddarparu cynnwys Cymraeg aml-blatfform yn hytrach na chofleidio’r hen syniad o “sianel deledu”. Byd aml-gyfrwng ddigidol fydd Byd ein cenhedlaeth nesa a mae’n rhaid croesawu adroddiad y Fforwm Cyfryngau Newydd.

                Efallai fod cynnwys yr adroddiad yn hollol hollol amlwg ond mae angen ei fynegi achos dydi’r hollol amlwg ddim o hyd yn hollol amlwg i arweinwyr sefydliadau o’r fath.  Felly, mae yna le i groesawu’r datganiadau, yr adroddiadau a’r awydd am newid. Amser a ddengys os yw’r sefydliadau yma o ddifri am newyd ta di hyn i gyd yn ymarfer mewn cysylltiadau cyhoeddus. Gan obeithio wir na fydd hyn yn sefyllfa o’r un yw’r clowns yn  y Syrcas, yr un yw’r mwnciod yn y sw,  yr un morwyr sydd ar fwrdd y llong, fedrith llewpard ddim newid ei smotiau …………